Jedną z najbardziej znanych powiastek filozoficznych w historii literatury jest “Mały Książę” autorstwa Antoine’a de Saint-Exupéry’ego. Wydana po raz pierwszy została ona w roku 1943, w Nowym Jorku. Na całym świecie sprzedano ponad sto czterdzieści milionów egzemplarzy “Małego Księcia”. Powieść ta opowiada o losach małego chłopca, żyjącego samotnie na odległej planecie. Jego losy stawiają czytelnikowi pytania o relacje między ludźmi, o miłość, o przyjaźń i odpowiedzialność i inne filozoficzne zagadnienia. Wiele z nich wyróżnić można także jako motywy literackie obecne w powieści.
Motyw przyjaźni
Jednym z najważniejszych motywów, jakie pojawiają się w “Małym Księciu”, jest przyjaźń i jej znaczenie dla ludzi. Nie jest ona czymś, co przychodzi głównemu bohaterowi naturalnie i prosto – wręcz przeciwnie, uczy się on jej podstaw od napotkanego w trakcie podróży lisa. Przyjaźń została tu porównana do procesu oswajania dzikiej istoty – jest to proces długofalowy, trudny i wymagający cierpliwości. Nie można kogoś oswoić od razu, jednak codziennie widać małe postępy, aż wreszcie można nazwać drugą osobę przyjacielem. Dodatkowo przyjaźń oznacza także odpowiedzialność za to, co się “oswoiło”. Nie można od tak porzucić kogoś, z kim weszło się w taką relację, jest się bowiem odpowiedzialny za uczucia, które świadomie się wzbudziło i relacje, które się zawiązało. Przyjaźń jest więc procesem i może trwać on długo.
Motyw miłości
Oprócz przyjaźni pojawia się także motyw innej relacji i uczucia, czyli miłości. Mały Książę prowadził samotne życie, aż pewnego dnia na jego planecie wykiełkowała róża. Chłopiec natychmiast zapałał do niej afektem i zaczął się nią opiekować. Róża była jednak kapryśna, wiele wymagała od chłopca, a on nie mógł zrozumieć jej intencji. Relacja Małego Księcia i róży była na tyle skomplikowana, że ten, miło swojej miłości do rośliny, postanowił ją porzucić. Opuścił więc swoją planetę i rozpoczął wędrówkę po innych światach. W międzyczasie chłopiec zorientował się, że jego róża nie jest jedyna na świecie, jak go wcześniej zapewniała. Dopiero wówczas zrozumiał, co tak naprawdę stało za zachowaniem róży, zaczął się o nią martwić, a ostatecznie dał się ukąsić wężowi, by móc do niej powrócić. Dodatkowo lis uświadomił mu, że to nie niepowtarzalność róży czyniła ją wyjątkowo, ale raczej więź, jaka zawiązała się między nią a chłopcem. Miłość nie została więc ukazana w powieści jako łatwe uczucie, a raczej jako coś, o co trzeba dbać i codziennie starać się budować swój związek z drugą osobą.
Motyw podróży
W “Małym Księciu” pojawia się także wątek podróży. Rozpoczyna się ona od trudnej relacji chłopca z różą, w wyniku której chłopiec postanawia opuścić swój dom i rozpocząć wędrówkę po innych planetach. W trakcie odwiedzania kolejnych światów Mały Książę zaczyna dowiadywać się wielu rzeczy o nich – poznaje perspektywy innych osób, po raz pierwszy też spotyka się z dorosłymi ludźmi. Lekcje, które są udziałem Małego Księcia, nie zawsze niosą ze sobą pozytywne przesłanie. Chłopiec spotyka na przykład człowieka zmagającego się z nałogiem. Podróż jest nie tylko odwiedzaniem nowych miejsc, ale także dojrzewaniem chłopca pod względem duchowym, rozwojem i zdobywaniem nowej wiedzy i perspektyw. Podróż ma więc w tym przypadku wymiar kształcący.
Motyw samotności
W “Małym Księciu” poruszony został także motyw samotności. Mały Książę, przed pojawieniem się róży, żył na swojej planecie całkiem sam. Z tego powodu, gdy pojawiła się ona w jego domu, nie potrafił nawiązać z nią poprawnej relacji. Chłopiec był tak przyzwyczajony do samotności, że mimo chęci nie potrafił się odnaleźć w nowej sytuacji i ostatecznie uciekł ze swojego domu w samotną podróż. Jest to przykład tego, że samotność potrafi czasami zawładnąć ludzkim życiem, a związki i relacje z innymi osobami nie zawsze i nie każdemu przychodzą naturalnie. Potrzeba czasu i wysiłku oraz nauki tego, czego potrzebują inni, by przełamać bariery i móc cieszyć się towarzystwem innych.
Motyw śmierci
Motyw śmierci został ukazany w powieści bardzo łagodnie. Mały Książę, by powrócić na swoją planetę, do róży, daje się ukąsić wężowi. Narrator ciężko przechodzi przez tę sytuację i ma problemy z pogodzeniem się z odejściem chłopca. Śmierć jest jednak ukazana jako coś, co się zdarza i jest obecne na świecie. Dotyka ona każdego. Dodatkowo autor opisał ją w sposób sugerujący, że śmierć to po prostu wyzwolenie z ograniczeń, jakie nakłada na człowieka jego ciała oraz otaczający go świat. Ci, którzy pozostają żywi, powinni to zrozumieć i zaakceptować taką kolej rzeczy, śmierć czeka bowiem każdego.
Motyw wyobraźni
Przy pomocy motywu wyobraźni autor powieści opisał zderzenie się świata dorosłych ze światem dziecka. Dzieje się to podczas spotkania na pustyni dorosłego pilota i Małego Księcia. Światy te różnią się od siebie – dorośli skupiają się na banalnych, codziennych sprawach takich jak biznes czy pieniądze, natomiast dzieci z pomocą wyobraźni widzą i czują głębiej. Ukazane jest to na przykładzie ilustracji kapelusza, który tak naprawdę jest wężem, który połknął słonia. Dostrzec to mogło tylko dziecko przy użyciu wyobraźni i wrażliwości, które są jego udziałem i nie są już dostępne dorosłym.