Odprawa posłów greckich – motywy literackie

Autor: Marta Grandke

“Odprawa posłów greckich” to renesansowa tragedia, która wyszła spod pióra jednego z najważniejszych przedstawicieli tej epoki, czyli Jana Kochanowskiego. Po raz pierwszy wystawiono ją w roku 1578 w Jazdowie pod Warszawą, w trakcie uroczystości weselnych podkanclerzego koronnego Jana Zamoyskiego i Krystyny Radziwiłłówny, a sztukę oglądała sama para królewska, czyli Stefan Batory i Anna Jagiellonka. Następnie zaś tragedia została wydana drukiem. Opowiada ona o losach greckiego poselstwa w czasach wojny trojańskiej, które przybyło do Troi, by żądać zwrotu Heleny – żony Menelaosa, którą porwał Parys. Tragedia ta bogata jest w motywy literackie. 

Motyw władzy 

Głównym motywem “Odprawy posłów greckich” jest władza oraz sposób jej sprawowania. Priam, król Troi, ukazany zostaje jako władca nieudolny, nie potrafiący właściwie zarządzać państwem. Nie potępia też czynu swego syna Aleksandra (Parysa), który porwał żonę króla Menelaosa, piękną Helenę i tym samym przyczynił się do wybuchu wojny trojańskiej. Priam nie orientuje się w powadze sytuacji, nie potrafi właściwie poprowadzić swoich wojsk do wojny. Na podstawie postaci Priama autor przekazuje czytelnikowi refleksję, że władca powinien być odpowiedzialny za swoich poddanych, władać odpowiedzialnie i przede wszystkim z myślą o ich dobrze, nie zaś o swoich samolubnych zachciankach. Władca nie jest bowiem odpowiedzialny tylko za siebie, ale za cały naród, powinien więc zawsze o tym pamiętać, władza zaś jest obowiązkiem, nie zabawą. Priam zrzeka się właściwie tej odpowiedzialności, zrzucając ją na radę, która decydować ma o losach wojny i kraju. Jest on przykładem władcy niekompetentnego, w rękach którego władza staje się parodią siebie. Autor zaznacza także, że każdy władca zostanie kiedyś rozliczony ze swoich czynów przed Bogiem, który będzie wiedział, czy rządził on dobrze i odpowiedzialnie, czy może skazał swoich poddanych na cierpienia. Władza nie jest dla każdego, trzeba mieć predyspozycje, by dobrze ją sprawować.

Motyw wojny

“Odprawa posłów greckich” dzieje się w trakcie konfliktu Grecji z Troją na skutek porwania Heleny przez Parysa, kolejnym ważnym motywem tekstu jest więc wojna. Nie jest ona jednak ukazana wprost, jest raczej tłem dla zmagań jednostek. Jej obecność sygnalizują narady wojenne, zwoływane przez Priama, w trakcie których podejmowane są próby ustalenia działania w czasie konfliktu. Wojna trojańska jest więc powodem przybycia poselstwa greckiego i pozostałych wydarzeń zawartych w sztuce, nie pojawia się jednak bezpośrednio na kartach tragedii. Dopiero pod koniec dzieła pojawia się informacja o statkach greckich pod dowództwem Agamemnona, które przybyły na wybrzeże Troi.

Motyw sprawiedliwości 

Ważnym motywem jest także sprawiedliwość. Parys, gdy porwał Helenę popełnił bowiem niegodny czyn, niezgodny z prawami bogów i ludzi. Parys i Priam nie przejmują się jednak konsekwencjami tego czynu, który naraża cały naród na niebezpieczeństwo. Nie biorą na siebie odpowiedzialności za wojnę, którą Parys wywołał, mimo że takie powinno być zadanie władcy. Nie jest to sprawiedliwe względem ich poddanych, którzy cierpieć będą w wyniku egoistycznych czynów swojego władcy. Priam nie jest też władcą sprawiedliwym, słusznie oceniającym sytuację i nie mającym względu na to, że osobą, która do niej doprowadziła, jest jego syn. Sztuka ta pokazuje, że czasami sprawiedliwość ciężko jest osiągnąć, a odpowiedzialność spada na niewłaściwe, niewinne osoby, takie jak żołnierze i poddani Troi, których życie i bezpieczeństwo zostało narażone przez Parysa, który dał się porwać namiętności.

Motyw proroctwa

W przypadku wojny trojańskiej istotny jest motyw proroctwa. Wygłoszone zostało ono dwukrotnie i dotyczyło upadku Troi. Po raz pierwszy doświadczyła go matka Parysa, której śniło się, że wyda na świat żagiew, od której spłonie całe miasto. W wyniku tego snu rodzice porzucili Parysa, niestety, gdy już był dorosły, ponownie przyjęli go pod swój dach, nieświadomi jego królewskiego pochodzenia. Drugie proroctwo pochodzi natomiast z ust Kasandry – córki Priama, nieszczęśliwej wieszczki, która została obdarzona darem jasnowidzenia, jednak nikt jej nie wierzył w wyniku klątwy Apolla, którego odrzuciła. Kasandra wieszczyła więc upadek Troi, nikt jednak nie brał jej słów na poważnie. Widoczne jest więc, że przeznaczeniem Troi była od samego początku zagłada spowodowana przez Parysa, czemu nikt nie wierzył, a także nie potrafił zapobiec. W losach Troi pojawia się więc fatum – nawet gdy rodzice pozbyli się Parysa, by chronić siebie i kraj, to powrócił on do nich, a jego przeznaczenie wypełniło się.

Motyw namiętności

Motyw namiętności pojawia się między Parysem a Heleną, która została uprowadzona ze swojego rodzinnego kraju. Autor w sztuce przestrzega przed tym, by takiej namiętności dać się ponieść, ma to bowiem katastrofalne skutki. Namiętność jest charakterystyczna według niego dla ludzi młodych. W tym przypadku Parys i Helena zgubili przez nią nie tylko siebie, ale także całą Troję i jej mieszkańców. Namiętność jest więc czymś, co powinno się kontrolować, autor sugeruje też, że jest ona bardzo złym doradcą.

Dodaj komentarz