Kazimiera Iłłakowiczówna to słynna, wszechstronna poetka, pisarka i tłumaczka, która rozpoczęła swą karierę w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Napisała wiele popularnych tekstów, w tym pochodzący z tomu „Opowieści o moskiewskim męczeństwie. Złoty wianek” wiersz „Opowieść małżonki świętego Aleksego”.
Opowieść małżonki świętego Aleksego – analiza i środki stylistyczne
„Opowieść małżonki świętego Aleksego” to przykład liryki bezpośredniej, w której tytułowa żona świętego Aleksego snuje swoją opowieść o przeżytych wydarzeniach. Zwraca się bezpośrednio do swojego ukochanego. Prowadzi monolog, emocjonalne wyznanie.
Charakterystyczne jest tu zastosowanie powtórzenia „O Aleksy” które występuje na końcu każdej strofy, będąc jednocześnie apostrofą żony do męża. W utworze znajdują się również rymy o budowie aabc.
Zastosowano tu także środki stylistyczne, takie jak epitety, np.: „rycerską purpurą”, „twarze plugawe” oraz metafory , np.: „Ruszyły zewsząd procesje z lasem gromnic i feretronów”. W utworze pojawiają się też wyliczenia, np.: ”młoda, piękna, pachnąca – potem zimna, twarda, z zeschłą pomarszczoną skórą”, a także anafora, czyli powtórzenie tego samego zwrotu na początku zdania lub wersu, w tym przypadku spójnika „i”, „ i chwytałam[…] i biegłam[…] i biłam” oraz „oto”, „ oto papież[…] oto ciżby”. W tekście znalazło się wiele archaizmów, np. „ lica”, „ oblubienica”, „ zachorzał”. Wskazują one na silną inspirację średniowieczną hagiografią (piśmiennictwem religijnym) .
Opowieść małżonki świętego Aleksego – interpretacja wiersza
Życie ascety
Cały utwór nawiązuje do legendy o świętym Aleksym, który postanowił żyć według zasad ascezy, czyli wyrzeczenia się wszelkich dóbr ziemskich i aktywności życiowych, co ma na celu osiągnięcie czystości, świętości, doskonałości duchowej. Według legendy, Aleksy już w noc poślubną opuścił żonę, zabrał ze sobą wszelkie kosztowności i odpłynął okrętem. Kiedy dotarł na nieznany ląd, rozdał bogactwa, a sam został żebrakiem, siedząc pod kościołem całymi dniami.
Jego wieloletnia tułaczka zakończyła się w rodzinnym mieście, gdzie nie rozpoznała go nawet własna rodzina, a dopiero po jego śmierci ludzie poznali szczegóły z życia Aleksego. Uznano także, że jego ciało ma moce uzdrawiające. W wierszu został jednak ukazany z nieco innej perspektywy – nie jako święty i wzór do naśladowania, a jako osoba prywatna, mąż i członek rodziny. Autorka utworu porusza temat, który zostaje przez wielu bagatelizowany – odczucia żony porzuconej w imię uświęcenia i wyższych wartości.
Rozpacz porzuconej kobiety
Nadzieja na powrót męża, przeradza się z czasem w żal i zwątpienie. Kobiecie nie było dane doświadczyć miłości, namiętności, macierzyństwa. Można wręcz powiedzieć, że Aleksy zmarnował jej życie, skazał na samotność. Swoją drogą do świętości, zadał ból i cierpienie drugiemu człowiekowi. To historia miłości niespełnionej, nieszczęśliwej, złamanego serca. Z pewnością gdyby kobieta wiedziała o zamiarach męża – ułożyłaby sobie życie inaczej i nie zdecydowałaby się na taki los. Żona choć nieszczęśliwa, pozostała wierna Aleksemu. A on wolał żyć blisko niej, ale w ukryciu, niż porzucić swoje poglądy i obraną ścieżkę życiową. Kobieta patrzyła na żebraka z obrzydzeniem, nie dostrzegając w nim swego męża. To paradoks, ponieważ Aleksy był wysoko urodzonym mężczyznom, w którym płynęła książęca krew.
Co ciekawe pojęcie ascezy ukazane w wierszu, jest niezgodne z zasadami wiary chrześcijańskiej, gdyż wiąże się z porzuceniem rodziny i zadaniem cierpienia drugiemu człowiekowi. Można powiedzieć, że w obliczu świętości i wyższych idei męża, rola kobieta schodzi na drugi plan, jest niezauważalna, niedostrzegana. Nikt nie przejmuje się losem porzuconej żony. Wspominamy żywota świętych, nie wspominając nic o ich rodzinie, korzeniach, losach ich najbliższych. Zostają oni zapomniani, a ich historie często kryją w tle prawdziwe tragedie, rozpacz, tajemnicze losy.
Podsumowanie
Utwór Kazimiery Iłłakowiczówny „Opowieść małżonki świętego Aleksego” nawiązuje do legendy o świętym Aleksym i średniowiecznej literatury religijnej, która skupia się na losach świętych, ich męczeństwie, poświęceniu, ascetyzmie. Pomijana zostaje tu rola kobiet, żon i matek, które niejednokrotnie cierpiały w imię miłości i traciły swych najbliższych, zmagając się z cierpieniem przez całe swe życie. Taki los spotkał Famijanę – żonę Aleksego, która została porzucona już w noc poślubną, ponieważ jej ukochany postanowił zostać ascetą. Kobieta przez lata trwała w czystości i wierności, nie wiedząc że mija swojego męża niemal każdego dnia, ale nie jest w stanie rozpoznać go, ze względu na wygląd żebraka. Utwór ten pokazuje siłę prawdziwej i szczerej miłości, a także poświęcenie w jej imię.