Kowal – interpretacja

Leopold Staff sprzeciwiając się dekadenckiej postawie charakterystycznej dla końca wieku, zadebiutował tomikiem „Sny o potędze”. Poeta natchniony filozofią Nietzschego i jego teorią „nadczłowieka” postanowił ubrać w poetycki język radykalne poglądy filozofa. W przepełnionych ideami witalistyczno-aktywistycznymi „Snach o potędze” znajduje się utwór „Kowal”, idealnie oddający nastrój całego tomu. 

Kowal – analiza utworu

„Kowal” Leopolda Staffa oddaje fascynację poety klasycznymi wzorcami, widocznymi od początków jego twórczości. Utwór ma formę sonetu włoskiego.

W wierszu zastosowano lirykę bezpośrednią, bowiem podmiot liryczny jest wyraźnie zauważalny („wyrzucam”, „ciskam”, „wykonać mi trzeba”). Osoba mówiąca w wierszu używa czasowników o surowym wydźwięku, kojarzących się z ciężką pracą i samodyscypliną. W dwóch ostatnich strofach utworu „Kowal” pojawia się liryka inwokacyjna, ukształtowana przez apostrofy („gdy ulegniesz, serce”, „lepiej giń”) wprowadzające do wiersza monumentalizm i wzniosłość.

Środki stylistyczne zawarte w utworze wzmacniają wrażenie napięcia emocjonalnego, potęgując patos i surowość wypowiedzi. Liczne epitety („stalowe kowadło”, „kruszców drogocennych”, „dzieło wielkie”, „gromy potworne”, „chorej niemocy”) nawiązują do ciężkiej pracy fizycznej, podkreślając jej wartość i sens. Utwór obfituje również w metafory („bezkształtną masę kruszców drogocennych, które zaległy piersi mej głąb nieodgadłą”, „grzmo­tem mło­ta w nią walę w ra­do­snej otu­sze”, „le­piej giń, zmiaż­dżo­ne cy­klo­po­wym razem”) które wynoszą pracę kowala na wzniosły, duchowy poziom. Jednocześnie pokazują, że ciężka praca przy obróbce metalu, jest tylko pretekstem, dla przekazania wzniosłych idei. To odczucie pogłębiają porównania obecne w wierszu „Kowal” („Jak wulkan z swych otchłani wyrzucam bezdennych”).

W utworze występują również wyliczenia („ser­ce har­tow­ne, męż­ne, ser­ce dum­ne, sil­ne”) tworzące wrażenie niespokojnych emocji podmiotu lirycznego. Namiętność i ekspresję podkreślają też wykrzyknienia („W pył cię roz­bi­ją pię­ści mej gro­my potworne!”). Konstrukcja sonetu Staffa zawiera w dwóch pierwszych strofach część opisową i w dwóch ostatnich część refleksyjno-filozoficzną. Wiersz został napisany trzynastozgłoskowcem. Rymy zastosowane w utworze występują w formie krzyżowej i parzystej. Sonet wyróżnia dynamika i ekspresja. 

Kowal – interpretacja utworu

Leopold Staff w wierszu „Kowal”, sprzeciwił się pesymistycznym nastrojom panującym wówczas w literaturze. Zamiast poddać się depresyjnej aurze, poeta zwrócił się ku dającej siłę i nadzieję filozofii Nietzschego. Witalność, pasja i moc pociągały debiutującego poetę bardziej niż katastrofizm i dekadentyzm.

Tytułowy kowal zdaje się hołdować optymistycznym wartościom. Jest stylizowany na jednostkę potężną, silną, posiadającą moc sprawczą. Być może wykreowanie takiej postaci wynika, z inspiracji nadludzkimi postaciami herosów. Podmiot liryczny wykonuje pracę kowala. Nie jest jednak zwykłym kowalem, bowiem kruszce na których pracuje są wartościami duchowymi. Pomimo, że przedmiot jego pracy opisany jest w sposób podkreślający jego materialną ciężkość, działanie kowala ma na celu ukształtowanie charakteru.

W utworze przedstawia się postawę aktywności, wobec formowania swojej siły za pomocą woli i ciężkiej pracy. Osoba mówiąca w wierszu z zapałem podejmuje się nadawaniu kształtu „bezkształtnej masie”. Żmudne działania i ekspansja według podmiotu lirycznego są właściwą alternatywą w porównaniu z niemocą i marazmem. Nieznany jest dla niego ból istnienia, gdyż wie, że wszystko zależy od niego.

Tytułowy kowal bierze sobie za cel ukształtowanie własnego serca. Wie jak je uformować, powinno być silne, dumne i mężne. Podmiot liryczny wprost mówi, że na szali stoją większe wartości niż najcenniejsze metale. Jest tak pewny formatu swoich idei, że jest gotów odwrócić się od samego siebie, jeśli okaże się zbyt słaby, aby je udźwignąć. Obawia się, że nie podoła swoim własnym założeniom. Woli nie istnieć, niż być przeklętym przez słabość i niemoc.

Podmiot liryczny jest przekonany, że największą wartością jednostki jest jej aktywność wobec kształtowania siebie i swojego losu. Przewyższanie innych ludzi odznaczających się słabością i wiarą w to, że są ofiarami okoliczności, jest celem tytułowego kowala. W utworze metafora pracy przy trudnym do obróbki metalu, symbolizuje niewdzięczną walkę ze swoimi słabościami. Ciężka praca kowala ma za zadanie odzwierciedlać trud transformacji. Metal, szczególnie drogocenny, poprzez odpowiednie ukształtowanie przemienia się z materialnego obiektu w symbol transcendencji.

Warto wspomnieć, że metalowe przedmioty wykazują się niezwykłą trwałością. Nietzsche, którym inspirował się poeta przy tworzeniu tomiku „Sny o potędze” często zarzucał ludziom nieświadomość i nieumiejętność wzbicia się poza drobnomieszczańskie poglądy. Podmiot liryczny w wierszu Staffa brzydzi się taką postawą. Tym samym jest gotowy na heroiczne poświęcenie, dla osiągnięcia celu.