Błąd kardynalny to postrach wszystkich maturzystów. Obawiają się go nawet dobrzy uczniowie, którzy przygotowali się do egzaminu maturalnego i przeczytali wszystkie lektury obowiązkowe. Czym jest błąd kardynalny? Czy jego popełnienie powoduje niezdanie matury?
Błąd kardynalny – co to jest?
Centralna Komisja Egzaminacyjna wyjaśnia, że błąd kardynalny to: „błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz kontekstu interpretacyjnego przywołanego przez zdającego”.
W praktyce oznacza to, że maturzysta nie zna utworu literackiego, do którego ma odwołać się w rozprawce. Z tego względu sprawdzający maturę nie może ocenić wypowiedzi pisemnej pozytywnie, gdyż maturzysta nie spełnił głównego warunku rozprawki. Otrzymuje za nią 0 punktów bez względu na to, czy pozostałe informacje w treści rozprawki są poprawne, czy też nie. Z tego powodu ważne jest wystrzeganie się błędów kardynalnych i pisania rozprawki na temat utworu, którego się nie przeczytało lub się nie pamięta.
Czy pomylenie autora to błąd kardynalny?
Pomylenie autora utworu literackiego w rozprawce maturalnej jest błędem rzeczowym. Napisanie, że autorem „Dziadów” był Juliusz Słowacki lub wskazanie Henryka Sienkiewicza jako autora „Zbrodni i kary” to klasyczny przykład błędu, który nie ma dużego wpływu na treść rozprawki. Błędem kardynalnym jest niepoprawne wskazanie głównych bohaterów utworu, mylenie faktów z ich życiorysu oraz istotnych wydarzeń, mających wpływ na całą fabułę. Może to być zatem wskazanie, że:
- Ignacy Rzecki był głównym bohaterem w powieści Ferdydurke (był jednym z bohaterów „Lalki”),
- Rodion Raskolnikow popełnił samobójstwo (został zesłany na Syberię),
- Romeo i Julia otrzymali zgodę rodziców na ślub (ślub wzięli w tajemnicy i popełnili samobójstwo).
Błąd kardynalny dotyczy wyłącznie lektur obowiązkowych wskazanych przez CKE i omawianych przez uczniów na lekcjach języka polskiego w całości. Podobne pomyłki dotyczące treści lektur omawianych we fragmentach, a w szczególności fragmentów przeczytanych we własnym zakresie przez ucznia, nie dyskwalifikują rozprawki. Dokładny wykaz błędów kardynalny CKE przedstawia w swoim informatorze na stronie internetowej.
Czy można zdać maturę z błędem kardynalnym?
Błąd kardynalny dyskwalifikuje rozprawkę i wiąże się z ocenieniem jej na 0 punktów bez względu na to, czy pojawiają się w niej inne błędy. Nowa matura w formule 2023 umożliwia jednak uzyskanie pozytywnego wyniku egzaminu, choć nie jest to łatwe. Jeżeli maturzysta prawidłowo rozwiąże wszystkie pozostałe zadania z części testowej egzaminu, otrzyma za nie 30% punktów. Oznacza to, że matura będzie zdana, a abiturient nie musi jej powtarzać. Jest to spore ułatwienie dla uczniów, którzy słabo radzili sobie z językiem polskim lub byli zmuszeni do nadrabiania treści lektur np. ze względu na przeprowadzkę z zagranicy.
Czym się różni błąd kardynalny od błędu rzeczowego?
Między błędem kardynalnym a błędem rzeczowym jest niewielka różnica. W rozprawce mogą pojawić się 3 błędy rzeczowe bez konsekwencji dla autora pracy. Za błędy rzeczowe traci się kilka punktów, jednak cała praca otrzymuje punkty. Jakie są przykłady błędu rzeczowego? Może nim być literówka w nazwisku głównej postaci lub nazwie miejsca akcji, np.:
„Julia Moneteki zakochała się w Romeo”
„Akcja powieści Zbrodnia i kara dzieje się w Rosji w Petresburgu”
Podobnie ocenia się błędy polegające na przypisaniu części cech jednej postaci innemu bohaterowi powieści. Jeśli maturzysta pomyli niektóre cechy Izabeli Łęckiej z cechami charakteru Juliana Ochockiego z powieści „Lalka” lub określi się ich pokrewieństwo jako rodzeństwo, a nie kuzynostwo, to przy zachowaniu poprawności dalszej treści rozprawki, nie popełni się błędu kardynalnego. Praca będzie normalnie oceniona, a nie unieważniona.
Granica pomiędzy błędem kardynalnym a rzeczowym może być trudna do zrozumienia, jednak większość uczniów z powodzeniem ich unika. Aby ich nie popełniać, warto pisać w rozprawce jedynie na temat lektur, których treść dobrze się zna i rozumie. Jeśli nie pamięta się głównych wydarzeń lub postaci danego utworu, nie powinno się go wybierać do omówienia. Dzięki temu zwiększy się swoje szanse na uzyskanie pozytywnego wyniku z matury z języka polskiego.