„Lilla Weneda” to romantyczny dramat autorstwa Juliusza Słowackiego z roku 1839, wydane w 1840 roku w Paryżu. Dzieło to stylizowane było na mit i czerpało inspirację z wierzeń celtyckich czy mitologii nordyckich, nawiązywało także do losów powstania listopadowego. Stanowiła ona kontynuację pomysłu Słowackiego na kronikę opisującą baśniowe dzieje narodu Polskiego i była jej kolejną częścią, zaraz po „Balladynie”. Opisuje ona historię skłóconych rodów Wenedów oraz Lechitów, a także ich walkę o ziemię i wpływy. Główną bohaterką jest tytułowa Lilla Weneda.
Lilla Weneda – streszczenie krótkie
Akcja dramatu zaczyna się od przepowiedni starszej siostry Lilli Wenedy, czyli Rozy. Wieszczy ona upadek rodu Wenedów i przegraną walkę z Lechitami. Nadchodzą harfiarze, którzy informują Lillę o uwięzieniu jej ojca, Derwida oraz braci, Lelum i Polelum – są w niewoli u Lechitów. Tam król Derwid rozmawia z królem Lechem o zachodnich ludach.
Lilla przybywa do zakonnika Gwalberta i prosi go o pomoc. By pomóc ojcu i braciom dziewczyna składa śluby czystości Maryi. Tymczasem Gwinona i Lech zastanawiają się, co zrobić z więźniami. Ma o tym zdecydować Gwinona, którą rozwściecza Derwid. Na zamku pojawia się Lilla. Równocześnie Roza znów zaczyna wieszczyć o śmierci i o złotej harfie Derwida. Przepowiednia spełnia się, ponieważ Ślaz zabija Salmona, po czym udaje się do zamku Lechitów.
Lech chce się mścić na Lechitach. Lilla proponuje mu wyzwanie – jej bracia muszą rzucać toporami w łańcuch skuwający ich ojca i przeciąć go. Udaje się to i Lelum i Polelum odzyskują wolność.
Nadchodzi wieść, że wśród Wenedów zrodził się rycerz z dwiema głowami i dwoma sercami. Lechitom nie udaje się zabić Derwida, a Lilla prosi o jego wolność. Król musi jednak wybrać między córką i harfą, nie chce zostawić instrumentu. Lilla ma przyprowadzić Lechona, syna Lecha w zamian za harfę. Lechon zostaje jednak zabity przez Wenedów w trakcie walki. Lilla próbuje jednak odzyskać harfę od Gwinony i zostaje przez nią zabita. Gdy odkrywa to Derwid, to popełnia samobójstwo. Następnie giną Gwinona, Lelum i Polelum, a nad polem bitwy ukazuje się Maryja. Roza rzuca Lechowi łańcuch, którym skuto jej ojca.
Lilla Weneda – streszczenie szczegółowe
Przepowiednia Rozy i początek konfliktu
Dramat rozpoczyna się wróżbą Rozy, czyli siostry głównej bohaterki. Lilli Wenedy. Przepowiada ona walkę i upadek Wenedów, do którego ma dojść za trzy dni. Roza ma jako jedyna przeżyć masakrę i rok później urodzić mściciela z rodu Wenedów. W międzyczasie do sióstr przybywają harfiarze, którzy informują je, że ich ojciec, król Derwid oraz bracia, Lelum i Polelum znaleźli się w niewoli u Lechitów.
Derwid, Lelum i Polelum w niewoli
Derwid, Lelum i Polelum zostają doprowadzeni przed oblicze króla Lechitów, Lecha. Derwid trzyma w dłoniach swoją złotą harfę. Lechici prowokują Wenedów, jednak tamci zachowują spokój. Lech i Derwid rozmawiają o krajach zachodnich. Żona Lecha, Gwinona, uznaje, że złota harfa jest zaczarowanym instrumentem.
Interwencja Lilli Wenedy
Lilla Weneda udaje się do zakonnika Gwalberta i jego sługi Ślaza. Gwalbert boleje nad pogaństwem Wenedów, a Lilla oskarża Boga o spotykające jej lud nieszczęścia. By uratować ojca, Lilla składa Maryi śluby czystości. Następnie Gwalbert i Lilla udają się razem do zamku Lechitów, by prosić o wolność dla uwięzionych tam Wenedów. Gwinona jednak zachowuje się okrutnie i w wyniku sporu z Derwidem nakazuje odebrać mu harfę i wyłupić mu oczy. Lilla zawiera z nią układ.
Narastający konflikt między Lechitami a Wenedami
Roza pali kości zmarłych i przepowiada Ślazowi, że zabije on człowieka. Ten faktycznie morduje Salmona i w jego przebraniu udaje się do zamku Lechitów. Tam Lech dowiaduje się o śmierci Salmona. Lilla tymczasem prosi go o uwolnienie ojca i udaje jej się przekonać go do tego. Tymczasem Gwinona na dziedzińcu każe swoim dzieciom rzucać kamieniami w króla Wenedów.
Uratowanie Derwida
Lilii udaje się wyprosić zakład. Derwid ma zostać uwolniony, jeśli Lelum i Polelum, rzucając toporami w więżący go łańcuch, przetną więzy. Synom Wenedy udaje się ta sztuka i Derwid odzyskuje wolność. Gwinona stawia mu jednak warunek – król może opuścić ich zamek z córką lub z harfą. Derwid nie chce zostawić instrumentu, a Lilla zwiera z królową układ – jej syn Lechon w zamian za harfę. Lilla wyrusza więc po Lechona.
Śmierć Lechona i walka
Okazuje się jednak, że Lilla nie może zaprowadzić Lechona do zamku, ponieważ zginął on w wyniku walk z Wenedami. Lilla wraca do Lechitów i tam ponosi śmierć z rąk zrozpaczonej Gwinony. Gdy o morderstwie córki dowiaduje się Derwid, to popełnia samobójstwo. Lelum i Polelum giną w trakcie walk z Lechitami. Lelum przez Lecha, Polelum przez piorun. Ginie także mściwa Gwinona, która szukała tam zemsty za śmierć syna. Nad polem walki objawia się sama Maryja, a Gwalbert oddaje jej cześć. Z Wenedów ostaje się jedynie Roza. Rzuca ona Lechowi łańcuch, którym wcześniej był skuty jej ojciec.