Niepewność to jeden z utworów znajdujących się w zbiorze Sonety Odeskie autorstwa Adama Mickiewicza. Utwory te zostały zebrane i nazwane przez historyków literatury na podstawie czasu i miejsca ich powstania – były to lata 1824 – 1829, podczas pobytu poety na wygnaniu w Rosji. Była to kara nałożona na niego w wyniku procesu filomatów i filaretów.
Niepewność – geneza
Wiersz skierowany jest najprawdopodobniej do niespełnionej miłości Adama Mickiewicza – Marii (zwanej także Marylą) Wereszczakówny. Wysoko urodzona kobieta być może pałała uczuciem do poety, jednak jej zaręczyny skutecznie uniemożliwiły poecie dyskretny romans z kobietą z wyższych sfer, nie mówiąc o oficjalnych zaręczynach czy małżeństwie. Nieszczęśliwa, romantyczna miłość, stała się dla Mickiewicza, żyjącego w epoce romantyzmu, niesamowitym natchnieniem. Maria Wereszczakówna jest wspomniana także w innych wierszach, takich jak Do przyjaciół czy Do M***. Biorąc pod uwagę kontekst biograficzny autora, możemy utożsamiać go z podmiotem lirycznym mówiącym w wierszu.
Warto wiedzieć, że utwór został spopularyzowany dzięki jego wykonaniu przez wybitnego i uznanego w Polsce piosenkarza, Marka Grechutę.
Niepewność – analiza utworu
Utwór liczy sobie sześć strof, każda po sześć wersów. Został napisany jedenastozgłoskowcem. Rymy są regularne – w każdej zwrotce układ aabbcc tworzy rymy sąsiadujące. Warto zwrócić uwagę na paralelną budowę na końcu każdej ze strof – ostatnie wersy każdej z nich zbudowane są podobnie, nadając całości harmonii, podkreślają także konkretne uczucia i myśli podmiotu lirycznego.
Niepewność to utwór liryczny, opowiadający o osobistych uczuciach i emocjach podmiotu lirycznego, jego relacji z ukochaną, tęsknotą i żalem po jej stracie. Wiersz należy do liryki bezpośredniej, w której to podmiot liryczny ujawnia się, opowiada o swoich przeżyciach i towarzyszącym im emocjach.
Warto zwrócić na bogactwo środków językowych, jakie zostały zastosowane przy pisaniu wiersza. Liczne metafory i przenośnie mają za zadania nadawać klimatu całości wiersza. Ich zadaniem jest także dokładniejsze opisanie uczuć, które towarzyszą podmiotowi lirycznemu. Podobną rolę mają epitety, które powinny dokładniej określać emocje i kondycję wewnętrzną podmiotu lirycznego. Warto zwrócić także uwagę na pytanie retoryczne stawiane na końcu każdej ze strof – podmiot liryczny nie wymaga odpowiedzi na nie, sam nie potrafi także jej znaleźć. Podkreśla to także paralelizm ostatnich wersów każdej zwrotki.
Niepewność – interpretacja utworu
W pierwszej strofie podmiot liryczny mówi o swojej tęsknocie za ukochaną – jest ona przewrotna, zagmatwana, podobnie jak jego uczucia. Podmiot liryczny jest względnie spokojny, kiedy nie widzi ukochanej. Kiedy jednak ten stan utrzymuje się dłużej, wtedy nadchodzi tęsknota, potrzeba kontaktu. Nasuwa się pytanie, które pojawia się przez cały wiersz: Czy to jest przyjaźń? czy to jest kochanie?
Kolejna zwrotka jest rozważaniem na temat wspomnień o ukochanej. Czasem podmiot liryczny nie potrafi przywołać jej obrazu z pamięci, jednak czuje, że jest on zawsze gdzieś blisko niego – gdzieś we wspomnieniach, których nie można wyrzucić z głowy. Trzecia strofa skupia się na cierpieniu podmiotu lirycznego. Podróż jest tutaj niejako metaforą życia. Droga naznaczona cierpieniem przywiodła do ukochanej – podmiot liryczny nigdy nawet nie sądził, że znajdzie się w takiej sytuacji.
Po raz kolejny pada pytanie retoryczne: czy jest to zwykła przyjaźń, przypadek, czy może jednak przeznaczona mu miłość? W kolejnej strofie podmiot liryczny podkreśla chęć opiekowania się ukochaną. Stwierdza nawet, że mógłby oddać za nią życie. Mówi też, że w jego sercu nie ma pożądania, jednak chce zrobić wszystko, aby kobieta czuła się bezpiecznie. Jest przy niej także spokojny, na co zwraca uwagę w kolejnej strofie. Jej bliskość i dotyk są kojące, jednak przyspieszają także bicie serca, wprawiają w drżenie.
Ostatnia zwrotka różni się nieco od pozostałych swoją konstrukcją. Tutaj podmiot liryczny zwraca uwagę na siebie jako poetę. Twierdzi on, że podczas pisania wiersza sam był zdziwiony lekkością, z jaką tworzył poszczególne wersety, mimo braku konkretnego natchnienia. Wiersz kończy się pytaniem Co mię natchnęło? przyjaźń czy kochanie?
Całość utworu jest opisem, wyrazem uczuć podmiotu lirycznego. Miłość zostaje przedstawiona tak, jak często wygląda ona w rzeczywistości: jest pełna dwuznaczności, sprzecznych uczuć, niedomówień. Uczucie to jest najzwyczajniej pełne zagmatwania. Możemy przypuszczać, że tego typu emocje towarzyszyły Mickiewiczowi, kiedy Maryla Wereszczakówna była poza jego zasięgiem. Czy serdeczna przyjaźń zawiązana w Tuhanowiczach mogła przerodzić się kiedykolwiek w coś więcej? Tego nie wie nawet sam poeta.
Warto zauważyć romantyczny wątek miłosny w wierszu. Charakterystyczne dla epoki uczucie jest przedstawione jako coś zagmatwanego i niepewnego, co dręczy podmiot liryczny. Możemy w takim razie uważać go za bohatera romantycznego, dla którego miłość jest wszystkim – zarówno największym skarbem jak i przyczyną wszelkich nieszczęść i cierpienia.