“Kamienie na szaniec” to znana powieść Aleksandra Kamińskiego, która wydana została w roku 1943. Opowiada ona o działalności członków Szarych Szeregów i skupia się na losach takich bohaterów jak Rudy, Alek i Zośka. Powieść oparta jest na wydarzeniach historycznych i faktycznie żyjących w czasach II wojny światowej osobach. Kamiński swoją opowieść oparł na relacji Zośki, czyli Tadeusza Zawadzkiego, który brał udział w opisywanych wydarzeniach i zginął w trakcie jednej z akcji. Jednym z najważniejszych wydarzeń w powieści jest znana akcja pod Arsenałem. W dziele Kamińskiego wyszczególnić można wiele motywów literackich.
Motyw wojny
Ponieważ akcja powieści ma miejsce w trakcie jednego z największych konfliktów zbrojnych w historii świata, to jednym z najbardziej oczywistych i istotnych motywów jest wojna. Przedstawiane wydarzenia rozgrywają się w okupowanej przez hitlerowców Warszawie i w jej okolicach. II wojna światowa wyjątkowe piętno odcisnęła na pokoleniu młodych ludzi, którzy właśnie wchodzili w dorosłość, gdy wybuchła – należą do niego właśnie główni bohaterowie, czyli Rudy, Alek i Zośka. Wojna u Kamińskiego opisana jest z ich perspektywy oraz przedstawione zostały ich działania, których celem było stawianie oporu okupantowi. Autor nie wahał się także przed opisywaniem brutalnych wydarzeń, które mają miejsce w trakcie konfliktu zbrojnego, jak na przykład przesłuchanie Jana Bytnara oraz jego śmierć.
Motyw okupacji
Oprócz wojny przedstawione zostało także życie w okupowanej Warszawie i sposoby walki z najeźdźcą, jakie stosowali bohaterowie książki. Mimo swojego młodego wieku starali się oni wyrażać swoją niezgodę na rzeczywistość wszelkimi dostępnymi im sposobami. Okupacja była dla nich doświadczeniem trudnym i nie mieli zamiaru się pogodzić z tym, że najeźdźcy pojawili się w ich ojczyźnie. Rozkleili więc w mieście afisze, zajmowali się dystrybucją podziemnych wydawnictw oraz dołączyli do organizacji harcerskiej – Szarych Szeregów, dzięki czemu mogli podejmować się wykonywania coraz poważniejszych i bardziej odpowiedzialnych zadań. Jednym z nich było odsłonięcie polskiej tablicy na pomniku Mikołaja Kopernika. Uczestnictwo w walce z okupacją ostatecznie doprowadziło trójkę głównych bohaterów do śmierci – poświęcili więc oni wszystko co mieli, by uwolnić swoją ojczyznę.
Motyw śmierci
Główni bohaterowie w wyniku swoich działań przeciwko okupantom tracą życie, dlatego więc ważnym motywem powieści jest także śmierć. Pojawia się ona zawsze w dziełach traktujących o wojnie, nie inaczej jest więc u Kamińskiego. Śmierć to wszechobecny element konfliktów zbrojnych i nie omija nawet ludzi młodych, mających przed sobą całe życie. Bohaterowie codziennie wykonywali zadania, które narażały ich na poważne konsekwencje, w tym właśnie utratę życia, ale to zagrożenie nie powstrzymywało ich przed wykonywaniem obowiązków. Ostatecznie jednak Alek umiera w wyniku obrażeń, które odniósł w akcji pod Arsenałem. Rudy zakatowany został w trakcie przesłuchania gestapo, natomiast Zośka ginie w trakcie akcji likwidowania posterunków niemieckiej żandarmerii. Śmierć w powieści Kamińskiego może przyjść po każdego, nieważne czy młodego czy starego, tak jak miało to miejsce w trakcie faktycznej wojny.
