Każdy jest kowalem własnego losu – tak brzmi to popularne powiedzenie. Można je rozumieć w taki sposób, że człowiek jest w pełni odpowiedzialny za to jak wygląda jego życie, a co za tym idzie także za to, jaką jest osobą. Każdy rodzi się z pewnymi cechami osobowości. Nie są one jednak niezbywalne i można nad nimi pracować. Wiele osób uczy się na przykład cierpliwości, pokory, odwagi czy asertywności. Mnóstwo sytuacji i zdarzeń to wynik podjętych świadomie decyzji. Można więc powiedzieć, że to, jakimi jesteśmy ludźmi, zależy tylko od nas samych – przynajmniej w pewnej części. Przykłady tego można znaleźć w wielu dziełach literackich. Będą to na przykład „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego, „Opowieść wigilijna” autorstwa Charlesa Dickensa czy nawet w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza.
Powieść „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego przybliża losy Rudego, Alka i Zośki. Byli to młodzi chłopcy, których okres wejścia w dorosłość przypadł na okres II wojny światowej w Europie. Chłopcy mieli w tamtym momencie wybór – spróbować bezpiecznie przeczekać trudne czasy bez zwracania na siebie uwagi lub zawalczyć o ojczyznę. Wybrali tę drugą możliwość. Zaczęli podejmować się przeprowadzania akcji wymierzonych w okupanta, uczyli się na tajnych kompletach i nieustannie poszerzali swoją działalność. Podjęli się takich akcji jak zdjęcie tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika i odbicia Rudego z rąk gestapo. Ci chłopcy sami zadecydowali o tym, jakimi osobami będą. Nikt ich siłą nie wcielił do Szarych Szeregów i nie nakazał im walczyć za ojczyznę. Nie mieli także obowiązku ratowania Rudego, było to zresztą bardzo ryzykowne działanie. Jednak chłopcy podjęli decyzję z własnej woli. To pokazało, że są odważni, zdolni do poświęceń, wrażliwi i że naprawdę kochają swoją ojczyznę i zależy im na jej wolności. Łatwo mogliby powiedzieć, że planowane akcje nie powiodą się i są zbyt ryzykowne, ale postanowili postąpić inaczej. Nawet jeśli się bali, to ich świadome decyzje pokazują, jakimi ludźmi byli naprawdę.
O ludzkich wyborach i postanowieniach opowiada także „Opowieść wigilijna” pióra Charlesa Dickensa. Jej głównym bohaterem jest okrutny i skąpy Ebenezer Scrooge. Nie szanuje on innych ludzi, nie chce nawiązywać z nimi bliskich relacji, a najważniejsze dla niego w życiu są pieniądze. Oszczędzał na wszystkim, na czym się dało – na własnych ubraniach, jedzeniu, na ogrzewaniu i wypłacie dla pracownika. W związku z tym Scrooge nie był lubiany. Czekało go także potępienie i okrutny los, o czym został uświadomiony pewnego razu przez duchy świąt wigilijnych. Był to moment jego przemiany. Scrooge z dnia na dzień stał się innym człowiekiem, ponieważ tego zapragnął. Wcześniej był ponurym skąpcem, ponieważ tego właśnie chciał. Po odwiedzinach duchów zrozumiał jednak, że zmiana jest konieczna i natychmiast wprowadził ją w życie. Zależało to tylko od niego i od jego wyborów i postanowień. Scrooge jest przykładem tego, że jeśli chcesz, to możesz zmienić się z dnia na dzień. Gdyby nie było to zależne od niego, a jego charakter byłby niezmienny bez względu na okoliczności, to z pewnością nawet pod wpływem groźby potępienia na wieczność nie dałby rady odmienić swojego zachowania. Scrooge zadecydował jednak, że będzie lepszym człowiekiem i natychmiast wcielił swoje postanowienie w życie. To przykład tego, że zależało to od niego samego.
