Pozytywizm był epoką, w której szczególny nacisk kładziony był na kwestie związane z pracą. Najważniejszymi pojęciami, jakie łączą się z tymi czasami są więc takie terminy jak praca organiczna czy praca u podstaw. Motyw pracy pojawia się w wielu powieściach tego okresu, także w dziele Bolesława Prusa zatytułowanym „Lalka”. Autor w tekście ukazuje różne perspektywy związane z tym aspektem życia człowieka i stara się postawić swego rodzaju diagnozę społeczeństwa, w którym przyszło mu żyć.
W czasach pozytywizmu praca była narzędziem, którego wykorzystywanie miało doprowadzić do polepszenia się się życia, gospodarski czy sytuacji kraju. Główny bohater, Stanisław Wokulski, dzięki ciężkiej pracy w handlu zagranicznym, awansuje społecznie i zmienia klasę, w której robi interesy i obraca się na co dzień. Ciężka praca uczy go także pomagać innym, którzy również są uczciwi, sumienni i pragną się samodzielnie utrzymywać. Wokulski pomaga innym ludziom zdobyć zawód i odbić się od dna. Praca uszlachetnia więc ludzi, a jej brak prowadzi do zgnilizny moralnej, tak jak w przypadku arystokracji. Innym przykładem osoby pracującej jest pani Stawska, która mimo ciężkiego życia wciąż walczy o to, by jej matka i córka miały wszystko, czego im potrzeba.
Ludzie, którzy są zaradni, pracują, sumiennie działają na rzecz siebie samych oraz kraju, są w „Lalce” stawiani jako wzór do naśladowania. Praca jest rzeczą szlachetną i właściwą i każdy powinien ją wykonywać. Z jej pomocą można nawet skutecznie odmienić własne życie i sprawić, że stanie się ono lepsze. Prus przeciwstawia sobie pracowitych i zaradnych kupców z leniwymi, zepsutymi arystokratami, którzy nigdy w życiu nie zajmowali się uczciwą pracą i nie przysłużyli się nikomu swoim istnieniem. Praca nadaje życiu sens, którego im wyraźnie brakuje, nie mają oni także żadnego celu, który mogłaby ona nadać ich działaniom.