W roku 1949 George Orwell wydał swoją powieść pod tytułem „Rok 1984”. Opisywała ona realia życia w systemie totalitarnym, jaki panował w Oceanii, gdzie rządziła Partia i Wielki Brat.
Nowomowa w Roku 1984
Każdy aspekt życia społeczeństwa w Oceanii podporządkowany był systemowi, także język, jakim się posługiwano. Określany był on jako nowomowa (po angielsku newspeak). Był przeciwieństwem staromowy, stał on w opozycji do niej i jego zadaniem było spełnianie politycznych celów Partii. Przede wszystkim nowomowa nie służyła do opisywania rzeczywistości, za to stwarzała ją od nowa. Nowomowa potrafiła usuwać ze słowników niepożądane wyrazy i w zamian oferowała ludziom ogłupiające ich zamienniki. W taki sposób obywatele często stawali się wręcz fizycznie niezdolni do sformułowania nieprawomyślnego zdania, ponieważ brakowało im na to właściwych określeń. Według Wittgensteina granice języka są granicami świata człowieka, co znakomicie oddał Orwell właśnie przy użyciu nowomowy. Jej charakterystyczną cechą były także skróty – język nieustannie upraszczano i skracano, każde wydanie słownika przynosiło kolejne zmiany. Nowomowa ostatecznie pozwalała na bardzo proste postrzeganie świata, coś było dobre lub złe, białe lub czarne, nie było w niej miejsca na konteksty i szarości. W ten sposób komunikację między ludźmi sprowadzano do bardzo prostego i ubogiego poziomu, odbierając językowi całe jego bogactwo i subtelność.
Pojęcie to zostało wykorzystane w prawdziwym świecie – w krajach Związku Radzieckiego wykorzystywany przez partię język został określony jako nowomowa.
Przykłady nowomowy
- angsoc – to określenie na ustrój polityczny panujący na terenie Oceanii. W staromowie był to angielski socjalizm.
- prolżarło – w ten sposób nazywano rozrywki dla najniższej klasy społecznej, jaką byli prole.
- myślozbrodnia – zbrodnia popełniona w myślach, niewłaściwe rozumienie rzeczywistości, bunt we własnej świadomości.
- seksozbrodnia – to potępiana przez władzę niemoralność seksualna.
- dobroseks – przeciwieństwo seksozbrodni, czyli wstrzemięźliwość seksualna.
- Minipax – Ministerstwo Pokoju, które tak naprawdę było Ministerstwem Wojny.
- miłbóz – tak określano karny obóz pracy.
- polmyśl – to tak zwana Policja Myśli, ścigająca za myślozbrodnie.