“Konrad Wallenrod” jest powieścią poetycką, którą Mickiewicz stworzył najprawdopodobniej w czasach zsyłki w Moskwie, w latach 1825-1828. Po raz pierwszy wydana została w roku 1828 i uważana jest za jeden z najważniejszych poematów polskiego romantyzmu. Akcja powieści rozgrywa się w średniowieczu i opowiada o losach Konrada Wallenroda – kandydata na Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego. W powieści rozgrywają się także walki między Litwą a Zakonem. Mickiewicz, tworząc poemat, posłużył się historyzm maski i ukrył w średniowiecznych dekoracjach problemy wieku XIX oraz wykorzystał liczne motywy literackie.
Motyw ojczyzny
Wiodącym motywem w “Konradzie Wallenrodzie” jest ojczyzna. Miłość do niej kieruje poczynaniami i decyzjami bohaterów. Walter Alf, najważniejsza postać, poświęca swoje osobiste szczęście dla dobra ojczyzny, jest ona więc przedstawiana jako najwyższa wartość w życiu człowieka. Nie ma w życiu Wallenroda kwestii ważniejszych niż przywrócenie ojczyźnie wolności i spokoju. W dzieciństwie Walter został porwany z rodzinnej wsi i wychowywano go na zamku krzyżackim oraz nadano mu niemieckie imię i nazwisko. Walter mimo to nie zapomina, gdzie jest jego prawdziwa ojczyzna, a to dzięki wpływom starego wajdeloty, który opowiedział mu historię jego kraju rodzinnego. Walter w trakcie bitwy ostatecznie przechodzi na stronę wojsk litewskich.
Motyw zdrady
Motyw zdrady pojawia się przy okazji działań Waltera Alfy, który tylko pozornie działa na korzyść Niemców, a tak naprawdę ich nienawidzi i walczy dla Litwy. Wychodzi z założenia, że tylko przy pomocą spisków i zdrady słabsi mogą pokonać silniejszych i w ten sposób wyzwolić swój kraj. Walter poświęca własny honor, by móc skutecznie działać na jego rzecz. Zdrada jest więc w tym utworze narzędziem do walki z wrogiem, a karą za nią jest śmierć, jednak dla bohatera ratowanie swojej ojczyzny jest warte takiego poświęcenia siebie i swojego życia. Jest ona też zaprzeczeniem wartościom kodeksu rycerskiego, którym powinien kierować się Walter, jednak jest skuteczniejsza i pozwala na wyzwolenie kraju z niewoli.
Motyw samobójstwa
Mickiewicz wprowadził także motyw samobójstwa. Walter, zdradzając zakon krzyżacki, zdaje sobie sprawę, że karą za tę zbrodnie będzie śmierć. Mimo to decyduje się na kontynuację swoich działań, które pomogą jego ojczyźnie, ale doprowadzą do jego zgonu. Dokonując takiego wyboru, Walter właściwie popełnia samobójstwo – wie, że po tym, co zrobi, nie będzie już mógł dalej żyć, nie ma na to szans. Nie czeka także na to, aż zamordują go Krzyżacy, tylko wypija truciznę, by uniknąć hańby. Śmierć jest więc nieunikniona, Walter wybiera jednak taki jej rodzaj, który pozwoli mu na zachowanie honoru oraz nie da satysfakcji Krzyżakom.
Motyw miłości
Motyw miłości pojawia się w relacji Waltera Alfy z Aldoną, córką księcia Kiejstuta. Udaje im się wziąć ślub, ale nie cieszą się oni swoim małżeństwem – Walter musi kontynuować swoje działania przeciwko Krzyżakom. Poświęca więc w tej sprawie swoje osobiste szczęście, małżeństwo z Aldoną, a nawet życie. Jest to przykład miłości nieszczęśliwej, mimo iż była ona pełna wzajemności. Aldona pozwala się nawet zamurować w wieży stojącej blisko zamku krzyżackiego, by być blisko męża, a gdy popełnia on samobójstwo, kobieta umiera z rozpaczy.
Motyw walki
Motyw walki pojawia się w przypadku jednostki – Konrada Wallenroda/Waltera Alfy oraz narodów – Litwa walczy z Niemcami. Walter walczy za pomocą niehonorowych czynów, o których mówi się, że są bronią niewolników – spiskuje i zdradza Krzyżaków, wśród których się wychował. Prowadzi ich na bitwę z Litwinami, po czym zmienia strony w trakcie walki. Nie może on walczyć z Niemcami otwarcie, musi uciec się do intrygi, by osiągnąć swój cel. Walka jest głównym celem Waltera, sensem jego życia oraz narzędziem, dzięki któremu ma on nadzieję wyzwolić swoją ojczyznę. Dzięki niej ludzie mają szansę na życie w pokoju i wolności, co jest według Waltera jednym z najważniejszych aspektów istnienia.
Motyw rycerza
W powieści Mickiewicza pojawia się rozbudowany motyw rycerza. Są nimi Krzyżacy i wpisują się w średniowieczne wyobrażenie o tym stanie. Żyją w zakonie zgodnie z chrześcijańskimi wartościami i starają się zwalczać tych, którzy chrześcijanami nie są. Rycerzem jest także Walter Alfa, który w imię wyższych celów łamie kodeks rycerski i walczy nieczysto, zdradzając Krzyżaków. Spotyka go za to najwyższa kara i zostaje skazany na śmierć. Mickiewicz w ten sposób pokazuje, że nie zawsze kierowanie się etosem rycerskim jest najważniejsze i czasami sytuacja wymaga poświęcenia swojego honoru. Kodeksu przestrzegają Krzyżacy, którzy ciemiężą Litwę i atakują ją.
Motyw domu
Mickiewicz opisuje także opis domu, który łączy się z ojczyzną. Dla Waltera Alfy jest nim Litwa, mimo że wychował się wśród Niemców, na zamku krzyżackim. Tylko tam może znajdować się jego dom i tylko tam możliwe jest dla niego osiągnięcie szczęścia. Nie jest też w stanie cieszyć się życiem, gdy jego ojczyzna jest w niewoli, a rodacy giną w walkach o jej wolność.