Polały się łzy to jeden z wierszy znajdujących się w cyklu Liryki lozańskie autorstwa Adama Mickiewicza. Utwór wyraża gorzkie refleksje, niejako podsumowując życie wieszcza.
Polały się łzy – wstęp do analizy i interpretacji
Cykl liryków lozańskich zawiera w sobie jeszcze trzy inne wiersze. Utwory zostały zebrane na podstawie czasu ich powstania – w latach 1839–1840, kiedy Mickiewicz przebywał w szwajcarskim mieście Lozanna. Pozostałymi wierszami są Nad wodą wielką i czystą, Snuć miłość i Gdy tu mój trup. Nie są one jednak w żaden sposób ze sobą powiązane tak jak było to w przypadku Sonetów Krymskich. Liryki lozańskie jako zbiór wierszy zostały opublikowane dopiero po śmierci poety.
Z kontekstu biograficznego autora wiemy, że podczas pisania utworu Adam Mickiewicz przebywał na wygnaniu – była to kara nałożona na niego w procesie filomatów i filaretów. Poeta nie mógł już nigdy więcej wrócić na Litwę, w 1829 roku z pomocą przyjaciół udało mu się uciec z Rosji. Lata powstawania Polały się łzy to czas podróży poety po Europie. Z powodu swojej trudnej sytuacji, w utworach Mickiewicza szczególnie widać wyobcowanie, tęsknotę za ojczyzną, żal po utracie – zarówno jej jak i cząstki samego siebie. Ze względu na wyżej wymienione informacje, możemy utożsamiać poetę z podmiotem lirycznym w wierszu.
Warto zwrócić uwagę na umiejscowienie wiersza biorąc pod uwagę życie poety – utwór został pozbawiony typowych, romantycznych cech. Biorąc pod uwagę chronologię powstawania utworów, możemy stwierdzić, że jest to jeden z ostatnich wierszy poety – nie jest on utworem ostatnim, jednak, jak twierdzi Jan Przyboś, najbardziej bliskim „milczenia” – zaprzestania tworzenia i śmierci poety w 1855 roku.
Polały się łzy – analiza utworu i środki stylistyczne
Polały się łzy to utwór liryczny posiadający tylko jedną, pięciowersową strofę. Całość jest rytmiczna – świadczy o tym podobna liczba sylab w każdym wersie. Rytmizacji pomaga także rym w obrębie każdego wersetu, na przykład czyste–rzęsiste, sielskie–anielskie, męski–klęski. Rymy na końcu wersów nie występują. Wiersz przedstawiony został w formie niejako skondensowanej – mimo swojej krótkiej formy ma wiele znaczeń, zawarta została w nim głębia uczuć podmiotu lirycznego.
Do napisania wiersza zostały użyte liczne środki stylistyczne. Jednym z nich jest klamra kompozycyjna, którą tworzą pierwszy i piąty wers. Pomaga ona w stworzeniu zamkniętej kompozycji, sprawia także wrażenie powtarzalności dotyczącej treści wiersza – podmiot liryczny nie przestaje wylewać łez. Ważne są także liczne epitety, które opisują poszczególne etapy życia podmiotu lirycznego. Warto zwrócić uwagę na paralelizmy – cała kompozycja, zwłaszcza wersy od drugiego do czwartego, jest do siebie bardzo podobna pod względem stylistycznym. Częścią tego środka jest anafora – powtórzenie na początku wersów wyrazów na moje, na moją, na mój. Nadaje to pewnego rodzaju melodyjności i jedności, stwarza wrażenie kompozycji zamkniętej, jednocześnie pomagając odbiorcy w jeszcze mocniejszym przeżywaniu uczuć towarzyszących podmiotowi lirycznemu.
Warto wspomnieć, że układ wiersza nie pasuje do żadnej określonej formy – nie jest wierszem ani sylabicznym, ani sylabotonicznym. Może to świadczyć o nowatorstwie, jakie wprowadzał Adam Mickiewicz do swoich utworów.
Polały się łzy – interpretacja utworu
Utwór rozpoczyna pierwsza część klamry kompozycyjnej. Podmiot liryczny płacze, leją się łzy. W każdym wersie opłakuje on inną część swojego życia. Najpierw beztroskie dzieciństwo, pełne swobody. Określa je jako sielskie – bez zmartwień i trudności dnia codziennego. Było ono także anielskie – pełne niewinności i dziecięcej wiary.
Kolejna jest młodość. Podmiot liryczny opisuje ją jako pełną dumy, pychy, ale także głupoty. Jeśli weźmiemy pod uwagę biografię autora, może on mieć na myśli działalność w tajnych młodzieżowych organizacjach, za co później otrzymał karę wygnania. Młodość kojarzy się także z wiekiem buntu, snuciem wielkich planów na przyszłość, chęcią zmiany świata, która potem, w miarę upływu czasu, maleje i zaczyna wydawać się niemądra.
Na końcu podmiot liryczny opłakuje dorosłość – wiek męski. Jest to, według podmiot lirycznego, wiek jego klęski. Odbiorcy na myśl nasuwa się trudne położenie Adama Mickiewicza – wygnanie, pobyt na obczyźnie, brak własnego miejsca na ziemi. Utwór kończy się klamrą kompozycyjną – tymi samymi słowami, które rozpoczynały wiersz.
Warto zwrócić uwagę na następstwo kolejnych momentów życia osoby mówiącej w wierszu – jest to motyw przemijania. Podmiot liryczny wskazuje i charakteryzuje każdy swój etap życia – od dzieciństwa aż po dorosłość. Widać także, jak wraz z upływem czasu zmienia się jego życie.
Z pełnego beztroski dzieciństwa przechodzi on w butną, pyszną młodość a potem w pełne udręki lata dorosłe. Opłakuje on każdą z nich, bez względu na to, czy dany etap był szczęśliwy czy też nie. Przez polskiego poetę i eseistę, Juliana Przybosia, wiersz Polały się łzy został nazwany wierszem–płaczem. Mimo krótkiej formy, utwór wyraża ogrom żalu i ubolewania nad swoim życiem. Całość ma przygnębiający klimat, nigdzie nie widać żadnej nadziei czy sposobu na ukojenie bólu.