Bolesław Leśmian to jeden z czołowych przedstawicieli pisarzy dwudziestolecia międzywojennego. Dziś kojarzymy go przede wszystkim z oryginalnością, nietuzinkowością, wprowadzeniem do literatury własnych neologizmów, zwanych leśmianizmami, a także z tworzeniem nowego typu ballady, erotyków, a nawet baśni. W wielu utworach Leśmiana zauważymy wpływy romantyzmu, np. mistycyzm, fascynację zjawiskami paranormalnymi, odrzucenie racjonalizmu na poczet uczuć, miłości. Te cechy odnajdziemy, między innymi w utworze „Świdryga i Midryga”.
Świdryga i Midryga – budowa utworu i środki stylistyczne
Wiersz „Świdryga i Midryga” składa się z trzydziestu jeden, dwuwersowych strof. W obrębie każdej ze strof zastosowano rym parzysty (aa).
Podmiot liryczny nie zdradza swojej obecności, występuje raczej w roli obserwatora przedstawiającego zaistniałą sytuację. Mamy zatem do czynienia z przykładem liryki pośredniej.
Utwór jest niezwykle bogaty stylistycznie. Zastosowano tu między innymi liczne epitety, np.: „Południca blada”, „błędne wióry”, „tańca koło”, metafory, np.: „Niech upoją nas do reszty twe słodkie bezwstydy!”, „Tak im w oczach opętanych świat się cały miga”, czy porównania, np.: „Jak ta łąka, źgana stopą srożej, niż kułakiem!”, „Jakby wicher je rozhulał na wiatraka śmidze!”. W utworze zauważymy również anafory, czyli powtórzenia występujące na początku wersu, np.: „A ona im prosto”, „Aż się”.
Nie zabrakło tu neologizmów, charakterystycznych dla twórczości Bolesława Leśmiana, np.: „skąpico–dziewczuro!”, „cmentach”. Na emocjonalność utworu wpływają liczne wykrzyknienia i pytania retoryczne, np.: „Jakby wicher je rozhulał na wiatraka śmidze!”, „Gdzie jest prawa strona świata, a gdzie lewa strona?”. W wierszu zastosowano też wyliczenia, np.: „Podeptali macierzankę, błyszczkę i tymotkę!”, „Tańczą, skaczą i wirują, klepką dzwonią w klepkę”, antytezę „A ona im prosto w usta dyszy bez oddechu, A ona im prosto w oczy śmieje się bez śmiechu” oraz uosobienie, np.: „ tańczą trumny obie!”.
Świdryga i Midryga – interpretacja utworu
Bogactwo motywów literackich
Utwór Bolesława Leśmiana „Świdryga i Midryga” stanowi niezwykłe bogactwo motywów literackich oraz symboli. Dwaj tytułowi bohaterowie spotykają na swej drodze Południcę. W wierzeniach słowiańskich, był to demon zwykle przedstawiany, jako młoda dziewczyna w białych szatach lub staruszka, która zadawała śmierć ludziom szwędającym się po polach. Tu Południcę przedstawiono jako młodą, zalotną dziewczynę, o której względy starają się Świdryga i Midryga.
W utworze dostrzegamy motyw miłosnej rywalizacji, miłosnego trójkąta. Mamiona komplementami dziewczyna rozdwaja się, dzięki czemu każdy z zauroczonych bohaterów ma swoją własną ukochaną. Rozpoczynają szaleńczy taniec, pełen namiętności, porywczości i ekscytacji. Niestety wyczerpał on dziewczynę tak bardzo, że pada martwa od energetycznych pląsów.
Bohaterowie pochowali ją w dwóch trumnach, ale jednym grobie. Ku ich zdziwieniu nawet trumny zaczynają tańczyć. Chłopcy tracą głowę – zmęczenie i doznania emocjonalne pchają ich do szaleństwa. Znajdujemy tu motywy szaleństwa spowodowanego nieszczęśliwą miłością, a także śmierci i nieczystych sił. Nagromadzenie wykrzyknień, turpistycznych obrazów, oksymoronów i czasowników nadaje niesamowitego tempa akcji. Szaleńczy taniec pcha Świdrygę i Midrygę w otchłań śmierci.
Moralizatorski wydźwięk wiersza
Świdryga i Midryga konkurują ze sobą o względy dziewczyny, która za sprawą tajemniczych mocy, być może magii, albo nieczystych sił rozdwaja się dla nich. Zatracają się w zalotach i tańcu z ukochaną tak bardzo, że gubią jakikolwiek sens konkurencji i zdobycia jej względów.
Świat wokół wiruje a sama droga do celu, czyli taniec, który miał uwieźć dziewczynę, odebrał im sam cel oraz zdrowy umysł. Dziewczyna umiera, a oni wpadają w otchłań śmierci. Walka i szaleństwo odebrała im szanse na życie i szczęśliwe zakończenie historii.
Również w prawdziwym życiu często wybieramy drogę „po trupach” i oddajemy się szaleńczej rywalizacji np. w pracy, szkole lub w walce o swoją miłość, nie patrząc na wszystko inne. Zatracamy się gubiąc gdzieś po drodze swój cel i sens życia. Nabawiamy się zaburzeń psychicznych, stresu, niepokoju.
Podsumowanie
Wiersz Bolesława Leśmiana „Świdryga i Midryga” jest silnie zainspirowany cechami literatury romantycznej. Zauważymy w nim fascynację kulturą i wierzeniami Słowian, a także motywy nieszczęśliwej miłości, śmierci, szaleństwa. Utwór obfituje w turpistyczne obrazy, elementy fantastyczne i mroczne. Zawiera pewne przesłanie, aby w dążeniu do wyznaczonego celu nie zatracić prawdziwych siebie i nie popaść w szaleństwo goniąc coś, co nie jest nawet możliwe do osiągnięcia. Główni bohaterowie symbolizują każdego z nas.