Tworząc swoją słynną trylogię, Henryk Sienkiewicz zadbał o to, by w każdym z trzech tomów pojawiały się te same postaci, łączące ze sobą te historie. Takim bohaterem jest Jerzy Michał Wołodyjowski, tak zwany mały rycerz. Wiele miejsca poświęcono mu między innymi w drugiej części trylogii, czyli w „Potopie”, jest także głównym i tytułowym bohaterem trzeciego i ostatniego jej tomu. Pan Wołodyjowski to postać ważna i spajająca ze sobą wiele wątków w dziełach Sienkiewicza.
Charakterystyka Michała Wołodyjowskiego
Pan Wołodyjowski znany jest jako „mały rycerz” lub „mały sokół”, który to przydomek wziął się od jego niewielkiego wzrostu o charakterystycznym wąsiku, który zdobił jego twarzy i którym pan Michał strzygł. Mimo to jest niezwykle groźnym przeciwnikiem o imponujących zdolnościach szermierczych. Pokonał w pojedynku na szable samego Andrzeja Kmicica. Sienkiewicz wykreował go w oparciu o postać faktycznie żyjącego dawniej pułkownika Jana Wołodyjowskiego. Pan Michał szybko stał się wzorowym przedstawicielem dawnego szlachcic-patrioty, który gotów jest bronić swojej ojczyzny do ostatniej kropli krwi.
Wołodyjowski spędził dzieciństwo na Podlasiu, często musiał się też wówczas mierzyć z drwinami ze swojego niewielkiego wzrostu czy wątłej postury. Mimo to był znakomitym wojownikiem i żołnierzem, lekceważonym jednak przez przeciwników, którzy śmiali się z jego wzrostu. Szybko jednak przekonywali się, że nie docenili Wołodyjowskiego, który dawał im bolesną nauczkę. Rycerza tego charakteryzowała także wielka odwaga oraz męstwo. Wykazywał się on nimi w trakcie walki. Dodatkowo był także ogromnym patriotą, zawsze gotowym do obrony swojej ojczyzny, gdy ta znalazła się w niebezpieczeństwie, jak na przykład w trakcie potopu szwedzkiego.
Bohater ten był także bardzo kochliwy i wiele szlachcianek stało się obiektami jego miłosnych westchnień. Nie miał jednak przez długi czas szczęścia w życiu uczuciowym. Ostatecznie jednak udało mu się związać ze swoją ukochaną Basią i odnalazł z nią szczęście, którego tak mu brakowało przez wiele lat. Pod koniec „Potopu” był jednak zaręczony z Anusią Borzobohatą-Krasieńską.
Sienkiewicz opisał Wołodyjowskiego jako człowieka dobrego, walecznego, uczciwego i skromnego. Był to dobry żołnierz, który poświęcił swoje życie ojczyźnie. W związku z tym często przywoływany jest więc jako przykład idealnego szlachcica, który dba o dobro swojego narodu i cechuje się licznymi zaletami. Wołodyjowski zawsze był gotów pomóc swoim przyjaciołom i walczyć w większej sprawie.
Pan Michał Wołodyjowski to przykład postaci, której nie należy oceniać po pozorach. Jego niewielka postura nie stanęła mu na drodze do bycia odważnym i utalentowanym żołnierzem, którzy przez całe swoje życie walczył o dobro ojczyzny. Sienkiewicz uczynił z niego bohatera pełnego niezwykłych zalet charakteru i ducha. W ten sposób stał się on ulubieńcem wielu czytelników i inspiracją do tego, jak powinien zachowywać się prawdziwy patriota w sytuacji, w której jego ojczyzna jest zagrożona.