W obliczu trudnych wyzwań i sytuacji beznadziejnych człowiek ma do wyboru jedną z dwóch postaw – może się bowiem wykazać odwagą lub tchórzostwem. Oczywiście bardziej doceniania i pożądana jest odwaga, tchórze zaś często spotykają się z okazywaną im pogardą. To mężni bohaterowie zostają bowiem upamiętnieni w pieśniach i legendach, a im bardziej tragiczny jest ich los i większe poświęcenie stało się ich udziałem, tym chętniej są oni przywoływani jako przykład właściwej postawy. Widać to także w wielu dziełach literackich, na przykład w takich jak „Potop” Henryka Sienkiewicza, „Kordian” Juliusza Słowackiego oraz nowela „Gloria victis” autorstwa Elizy Orzeszkowej.
W powieści „Potop” Henryk Sienkiewicz stworzył wiele odważnych postaci – pana Michała Wołodyjowskiego, pana Zagłobę, Aleksandrę Billewiczównę, ale najważniejszą spośród nich jest główny bohater, czyli Andrzej Kmicic. Początkowo jest on potępiony za swoje zachowanie hultaja oraz za zdradę ojczyzny w trakcie potopu szwedzkiego. Postanawia jednak wziąć odpowiedzialność za swoje czyny i odpokutować swoje grzechy, co wymaga od niego wiele odwagi. Kmicic staje się więc bohaterem pozytywnym, wykazującym się męstwem na każdym kroku. Udowadnia swoją uwagę, między innymi biorąc udział w obronie Jasnej Góry i wsadzając działo, które zagrażało klasztorowi. Jego odwaga sprawiła więc, że zmył z siebie dawne winy i stał się szanowanym żołnierzem króla Jana Kazimierza. Jako przykład tchórzostwa z kolei podaje się przykłady Radziwiłłów, którzy woleli zdradzić swoją ojczyznę dla własnych korzyści, niż walczyć o jej wolność przeciwko Szwedom. Mogli oni być odważnymi dowódcami, jednak ich zdrada była aktem ostatecznego tchórzostwa w oczach wielu szlachciców. W „Potopie” znaleźć można jeszcze wiele innych przykładów postaw pełnych odwagi, jak na przykład ksiądz Augustyn Kordecki, który nie porzucił swojego klasztoru w chwili zagrożenia i wiernie przy nim trwał, dowodząc jego obroną.
W dramacie romantycznym „Kordian” autorstwa Słowackiego także odnaleźć można przykład odwagi. Główny i zarazem tytułowy bohater przechodzi długą ścieżkę rozwoju wewnętrznego, którego kulminacyjny punkt ma miejsce na szczycie Mont Blanc. Wówczas to Kordian staje się dojrzałym mężczyzną. Odważnie bierze na siebie wykonanie misji, jaką jest samodzielne przeprowadzenie zamachu na cara. Niestety ostatecznie okazuje się, że mimo chęci i odwagi Kordianowi wciąż brak odpowiedniej siły charakteru, by temu zadaniu podołać. Jego misja kończy się więc klęską.
W noweli „Gloria victis” co po polsku znaczy chwała zwyciężonym, upamiętnione zostaje wspomnienie uczestników powstania styczniowego, Zakończyło się ono klęską i niepodległości nie udało się odzyskać. Jednak nie w sposób zaprzeczyć niezwykłej odwadze powstańców, która zapewniła im miejsce w zbiorowej pamięci narodu. Już sam tytuł noweli obrazowo nawiązuje do tego, że czasami nie liczy się zwycięstwo, ale męstwo i to, że ktoś próbował. Powstańcy mogli albo trwać w niewoli albo próbować zrzucić z siebie jarzmo okupanta i zdecydowali się na tę drugą opcję. Oddali życie za wolność i przeszli do historii jako bohaterowie, wspominani aż do dziś.
Jak widać, literatura chętniej opisuje postawy pełne odwagi, ale tchórzostwo także pojawia się na kartach powieści. Odwaga opisywana jest jako postawa pożądana i doceniania, a tchórzostwo spotyka się z pogardą społeczeństwa. Widać to także w kreacja bohaterów licznych bohaterów literackich.