Każdy człowiek wyznaje w życiu pewne wartości. Łączą się one z jego światopoglądem i często sprawiają, że człowiek wie, jakimi zasadami powinien się kierować podczas podejmowania wielu decyzji. Można być do tych wartości bardziej lub mniej przywiązanym i być im lojalnym w różnych sytuacjach. Jednak istnieją też takie wartości, za które człowiek jest w stanie oddać życie. Wśród nich wymienić można na przykład wolność, miłość do ojczyzny czy wiarę. Przykłady takiego postępowania są widoczne w wielu dziełach literackich, zwłaszcza tych osadzonych w trudnych czasach zaborów, kiedy to Polska walczyła o niepodległość. Wśród takich tytułów wymienić można między innymi „Kordiana” Juliusza Słowackiego, „Rozdzióbią nas kruki, wrony” Stefana Żeromskiego oraz „Potop” Henryka Sienkiewicza.
„Kordian” to dramat romantyczny autorstwa Juliusza Słowackiego. Ukazuje wewnętrzną przemianę bohatera, od znudzonego życiem młodzieńca, cierpiącego z powodu bólu istnienia, do dojrzałego patrioty, który chce walczyć o swój kraj. Kordian dorasta wraz z kolejnymi wydarzeniami opowiadanymi przez poetę. Źródłem jego cierpienia przestaje być nieszczęśliwa miłość, za to zaczyna się w nim kształtować świadomość prawdziwej natury otaczającego go świata.
Poglądy Kordian przekuwa w ideę, którą nazywa winkelriedyzmem, w myśl której konieczne jest poświęcenie, by inni mogli walczyć. Z tego wszystkiego kształtują się też wyznawane przez niego wartości. Wśród nich szczególnie ważna jest wolność oraz niepodległość ojczyzny. To właśnie dla nich Kordian jest gotów nawet poświęcić życie. Widoczne jest to, gdy sam udaje się na praktycznie samobójczą misję, jaką jest zamordowanie rosyjskiego cara w jego własnej sypialni. Kordian zna ryzyko, z jakim wiąże się to zadanie, a mimo to i tak postanawia je wykonać. Poświęcenie dla ojczyzny jest dla niego ważniejsze niż własne życie, czego daje dowód.
„Rozdzióbią nas kruki, wrony” to nowela Stefana Żeromskiego, osadzona w czasach trwania powstania styczniowego. Zakończyło się ono klęską i śmiercią wielu walczących powstańców po stronie polskiej. Żeromski skonstruował postać Szymona Winrycha, mężczyzny, który dostarczał zaopatrzenie walczącym przeciwko Rosjanom. Robił to nawet w momencie, w którym klęska powstania była praktycznie pewna. Winrych był ostatnią osobą, która wspierała powstańców. Dostarczając im między innymi broń, ryzykował za każdym razem swoje życie, wierzył jednak w walkę i odzyskanie niepodległości.
Ostatecznie okazało się, że faktycznie kosztowało go to życie. Winrych został bowiem przyłapany przez wojska rosyjskie z transportem broni i nie zdążył przed nimi uciec. Żołnierze nie oszczędzili go i poranili dotkliwie. Los nie oszczędził jednak Winrycha nawet po jego bezsensownej śmierci. Jego zwłoki zostały bowiem ograbione i zbezczeszczone przez miejscowego chłopa. Winrych poświęcił więc życie dla wartości, które wyznawał, ale jego śmierć nie przyniosła nikomu żadnego pożytku.
Kolejnym przykładem poświęcenia swojego życia dla wyznawanych wartości jest to, co uczynił Andrzej Kmicic, główny bohater powieści Sienkiewicza pod tytułem „Potop”. Początkowo Kmicic było awanturnikiem i zabijaką, wskutek błędnych decyzji zdradził też swoją ojczyznę podczas potopu szwedzkiego. Zrozumiał jednak swoje błędy, przyjął miano pana Babinicza i próbował naprawić swoje błędy, między innymi biorąc udział w obronie klasztoru na Jasnej Górze. To tam wyruszył na niemal samobójczą misję wysadzenia szwedzkiej kolubryny. Zrobił to, by walczyć o niepodległość Polski i by powstrzymać Szwedów przed zdobyciem świętego miejsca. Kmicic tak bardzo wierzył w swoje wartości, że nawet groźba utraty życia nie powstrzymała go przed działaniem.