Bohaterowie literaccy pod wieloma względami przypominają prawdziwych ludzi. Przede wszystkim łączy ich z nimi fakt przechodzenia prawdziwej, głębokiej przemiany wewnętrznej. Motyw ten pojawia się często w wielu dziełach na przestrzeni wieków. Takie postaci określa się jako bohaterów dynamicznych, czyli takich, którzy podlegają zmianom i często na końcu powieści nie są tą samą osobą, jaką czytelnik poznał na początku tekstu. Jako przykład przemiany wewnętrznej można wskazać wielu bohaterów literackich, między innymi z takich dzieł jak „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza, „Kordian” Juliusza Słowackiego, „Dziady” Adama Mickiewicza czy „Potop” Henryka Sienkiewicza.
W dziele „Pan Tadeusz” przemiany wewnętrznej doznaje Jacek Soplica, znany jako ksiądz Robak. To ojciec tytułowego bohatera, Tadeusza. Opuścił swojego syna, gdy ten był mały. Za młodu Jacek był bowiem awanturniczym szlachcicem, któremu sąsiad, Stolnik Horeszko wydał córkę za innego mężczyznę.
Wściekły Jacek pielęgnował swój gniew i w trakcie napadu Moskali na zamek Horeszki przypadkiem zamordował Stolnika. Został uznany za zdrajcę narodu i musiał uchodzić z kraju, porzucając rodzinę. Soplica zrozumiał jednak, że jego postępowanie było niewybaczalne i postanowił odpokutować swoje grzechy. Zajął się wnuczką Horeszki i aktywnie działał w Legionach, walcząc za większą sprawę. Chciał także przyczynić się do odzyskania niepodległości przez swój kraj.
Jacek stał się prawdziwym patriotą, człowiekiem pokornym i skromnym. Jego przemianę wewnętrzną symbolizowała także zmiana imienia na księdza Robaka. Gdy powrócił do Soplicowa, był już zupełnie innym człowiekiem. Poświęcił swoje życie dla przedstawiciela rodu Horeszków i uzyskał rozgrzeszenie od Gerwazego. Starszy Soplica w niczym nie przypomina już swojej młodszej wersji, stał się dojrzałą osobą, która jest świadoma swoich wad i potrafi nad nimi zapanować.
„Kordian” to kolejny przykład przemiany wewnętrznej bohatera. Początkowo Kordian to postać werteryczna, chłopiec zagubiony i bierny, wiele czasu spędzający na samotnych rozmyślaniach. Zostaje w pewnym momencie odrzucony przez starszą od niego Laurę i próbuje popełnić samobójstwo.
Po opuszczeniu szpitala wyrusza w podróż po Europie, gdzie stopniowo odkrywa prawdziwą naturę ludzi i świata. Pełna przemiana Kordiana odbywa się na szczycie Mont Blanc, gdzie staje się patriotą i chce dążyć do aktywnego działania na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. W wyniku tego podejmuje się samodzielnego zamordowania cara w jego sypialni, jednak Kordian okazuje się być za słaby, zostaje więc aresztowany i skazany na śmierć.
Część trzecia „Dziadów” Mickiewicza to kolejny przykład romantycznej przemiany wewnętrznej bohatera. Gustaw – poeta i skrzywdzony kochanek – zmienia się i symbolicznie przyjmuje imię Konrada. Ten zaś staje się duchowym przewodnikiem narodu, bierze na siebie jego cierpienie, by Polska mogła zostać zbawiona i odzyskać wolność. Konrad uważa się za osobę równą Bogu, żąda więc oddania mu władzy nad duszami i wymaga od Stwórcy odpowiadania na jego pytania. Konrad porzuca słabość Gustawa i jego żal za utraconą miłością, jest zupełnie kimś innym.
„Potop” obrazuje przemianę wewnętrzną Andrzeja Kmicica. Początkowo jest to gwałtowny i okrutny szlachcic, który ceni sobie jedynie siebie i swoją wolność. Popełnione błędy, takie jak zdrada ojczyzny podczas potopu szwedzkiego, a także miłość do Oleńki Billewiczówny zmieniają jednak Kmicica. Staje się on łagodniejszy i bardziej rozważny, jest też prawdziwym patriotą, gotowym poświęcić życie dla ojczyzny. Kmicic dzięki swojej przemianie zyskuje względy Billewiczówny oraz samego króla Polski, co pokazuje, jak daleką drogę przebył.