We wstępie został opisany naturalizm jako nurt umożliwiający opis literacki jak najbardziej zbliżony do rzeczywistości. Naturalizm podąża za tymi tematami, które często stanowią tabu, jak śmierć, choroba, kalectwo, skrajna bieda. W naturalizmie człowiek uznawany jest po prostu za część przyrody. Styl ten realizowali tacy twórcy jak Zola, Reymont, Żeromski.
Charakterystyka naturalizmu
Naturalizm to jeden z kierunków literackich końca XIX wieku. Pochodzi on z Francji. Dość szybko rozprzestrzenił się w innych krajach europejskich. Trafił także do Ameryki. Charakteryzuje się on tym, że stara się zobrazować świat w sposób możliwie najbardziej zbliżony do rzeczywistości.
Gruntu pod naturalizm należy szukać w rozwoju nauk przyrodniczych w epoce pozytywizmu.
Twórcą naturalizmu jest pisarz Emil Zola. Jego zdaniem literatura powinna oddawać to, co zazwyczaj pomijane: kalectwo, choroby, ubóstwo, a wreszcie – śmierć.
Człowiek w naturalizmie traktowany jest jako część świata przyrody, uzależniony od jej praw. Na podobieństwo życia zwierzęcego, życie ludzkie widziane jest jako walka o przetrwanie.
W naturalizmie nie ucieka się od żadnych tematów – także tych wywołujących niesmak, wstręt czy lęk. Bohaterami powieści naturalistycznych byli zazwyczaj bohaterowie pracujący w bardzo ciężkich warunkach.
Literatura naturalizmu była pozbawiona tabu. Występowało w niej obrazowe i często obsceniczne słownictwo, dzięki którym najdobitniej udawało się opisać czyjeś trudne losy. W literaturze naturalizmu miały panować bezstronność i neutralność.
Główni przedstawiciele naturalizmu
Zola
Emil Zola (1840-1902) nazywany jest ojcem naturalizmu w prozie. Jego dwie wielkie powieści naturalistyczne to: „Germinal” oraz „W matni”
„Germinal” to studium życie społeczności górników. Rzecz dzieje się w małym miasteczku w północnej Francji. Panuje tam dotkliwy kryzys ekonomiczny. Bohaterowie powieści Zoli to ludzie z marginesu, ludzie cierpiący, ledwo wiążący koniec z końcem. To między innymi górnicy, którzy umierają na pylicę czy dziewczynki, które żyją z prostytucji. W społeczności panuje bardzo niski poziom edukacji oraz duża rozwiązłość, która prowadzi do kolejnych problemów. Ogromnie trudne warunki tam panujące prowadzą wręcz do ludzkiego zezwierzęcenia.
„W matni” jest opisem życia pewnej praczki. Uciekła ona od swojej rodziny, a następnie została porzucona przez swojego kochanka. Po jakimś czasie wychodzi ona za mąż i inwestuje we własną pralnią. Mąż kobiety popada w alkoholizm, a córka Nana ucieka z domu i zostaje prostytutką.
Reymont
Władysław Stanisław Reymont (1867-1925) to polski powieściopisarz i autor nowel. Napisał o „Chłopów” (za którą otrzymał Literacką Nagrodę Nobla w 1924 roku), a także „Ziemię obiecaną”.
„Chłopów” uznać można za powieść naturalistyczną. Akcja powieści rozgrywa się we wsi Lipce i obejmuje dziesięć miesięcy: zaczyna się pod koniec września, kończy pod koniec lipca. Bohaterami jest m.in. Maciej Boryna, Jagna, Antek, Hanna, Kuba i Witek. Powieść ukazuje zmagania się społeczności wiejskiej z okolicznościami przyrody, jak i z własnymi słabościami. Istotne jest dla niej zaspokojenie swoich życiowych potrzeb, jak i potrzeb wyższego rzędu, np. takich jak chęć władzy czy też potrzeb uczuciowych. W powieści można znaleźć wspaniałe, poetyckie opisy przyrody, jak i życia wiejskiego. Poetyckość jednak wcale nie wyklucza naturalizmu. Jako przykład naturalistycznej sceny podać można tę, gdzie Kuba odcina sobie nogę.
Żeromski
Stefan Żeromski (1864-1925) to wszechstronny pisarz – tworzył zarówno nowele i powieści, jak i publicystykę.
Do nurtu naturalizmu zaliczyć można jego nowelę pt. „Rozdziobią nas kruki, wrony”. Rzecz dzieje się podczas powstania styczniowego. Bohater, Andrzej Borycki, jest na skraju wytrzymałości, jednak decyduje się walczyć do ostatnich sił. Jednak ostatecznie przegrywa on walkę z Moskalami. Nad ledwo żywym Boryckim oraz jednym z koni, także ledwo żywym, zbiera się ptactwo, które zamierza ich rozdziobać. Opisy ataku oraz umierania bohaterów są niezwykle naturalistyczne.
Naturalistyczne elementy zawiera również powieść Żeromskiego pt. „Przedwiośnie”. Głównym bohaterem jest Cezary Baryka, który przyjeżdża do odrodzonej po I wojnie światowej Polski. Żeromski użył technik naturalistycznych w opisie ogromnego okrucieństwa rewolucji. Naturalizm jest obecny w skontrastowaniu życia mieszkańców Nawłoci i Chłodka, a także w opisie życia mieszkańców warszawskiej dzielnicy żydowskiej.
Podsumowanie
Naturalizm to niezwykły nurt w światowej, jak i w polskiej literaturze. Konwencja naturalistyczna umożliwia adekwatne opisanie trudnych losów wielu grup społecznych. Można powiedzieć, że naturalizm to sztuka zaangażowana społecznie – wskazuje na te grupy, którym żyje się ciężko. Dzięki sugestywnym opisom potrafi on wywołać odpowiednie emocje w czytelnikach.