Sarmatyzm to przekonanie, że polska szlachta pochodzi od Sarmatów, czyli ludu zamieszkującego na terenach pomiędzy Wołgą a Donem. Pogląd na pochodzenie polskiej szlachty propagowali działacze polskiego oświecenia oraz sama szlachta w okresie od XVI do XVIII wieku.
Klasycyzm jest prądem literackim, który rozwijał się zwłaszcza w Oświeceniu. Klasycyzm nawiązuje do kultury antycznej. Artyści klasycystyczni dbali o ład i harmonię dzieł, a także o to, by łączyć w nich prawdę i piękno.
Prometeizm to postawa wielkiego poświęcenia się jednostki dla ogółu. Bohater prometejski jest najczęściej indywidualistą i buntownikiem. Jest przy tym samotny i niezrozumiany.
Wallenrodyzm to postawa inspirowana dziełem „Konrad Wallenrod” Mickiewicza. Dla spełnienia pewnych szczytnych idei bohater wallenrodyczny dopuszcza się czynów moralnie dyskusyjnych – używa podstępu czy zdrady, by osiągnąć swoje cele.
Bajronizm to nurt ukształtowany za sprawą twórczości i biografii Byrona. Bohater bajroniczny cechował się buntowniczością wobec zastanych reguł społecznych oraz wyalienowaniem. Moralność takiego bohatera bardzo często była trudna do oceny.
Katastrofizm to nurt filozoficzno-literacki, który niósł w sobie przesłanie upadku wartości i końca cywilizacji. Takie poczucie motywowane było m.in. wojną. Katastrofiści korzystali często z motywów biblijnych.
Futuryzm to nurt sławiący siłę i agresję. Futuryści zachwyceni byli rozwojem technologicznym. Chwalili oni wszystko to, co nowatorskie, niestandardowe, przełamujące konwencje.
Ekspresjonizm to prąd literacki, w którym chodziło przede wszystkim o przekazywanie przez artystę swoich stanów uczuciowych i przeżyć. Ekspresjonizm stał w kontrze do naturalizmu i modernizmu. W nurcie tym istotne było założenie o rozdzieleniu ducha i materii.
Werteryzm to pewien model bohatera, zakładający jego uczuciowość, emocjonalność, kochliwość. Bohater werteryczny jest marzycielem i idealistą, doświadczającym nieustannych rozczarowań i cierpień.
Utwory tyrtejskie nawoływać miały do walki o obronę kraju. Najważniejsza cnotą bohatera tyrtejskiego była miłość do ojczyzny. W tyrteizmie często stosowano lirykę apelu.
Mesjanizm był bardzo popularny m.in. w XIX-wiecznej Polsce. Głosił on nadejście Mesjasza – kogoś, kto ma zbawić naród, jak i cały świat. Polska była przez mesjanistów porównywana do Chrystusa – gdyż zabory stanowiły dla niej krzyż. Ofiara ojczyzny nie miała iść na marne, lecz miała przynieść światu wybawienie.
Franciszkanizm jest pochwałą wiary przepełnionej radością, jak i empatią – nie tylko wobec ludzi, ale także wobec zwierząt, a nawet roślin. We franciszkanizmie ważne są postulaty powrotu do natury oraz pomocy bliźnim. Bohater franciszkański to osoba, która mimo przeciwności losu czyni dobro i zachowuje pokorę.