Obraz obozu w opowiadaniach Borowskiego

Autor: Marta Grandke

Tadeusz Borowski to polski pisarz, który w czasie II wojny światowej przebywał przez jakiś czas w obozie koncentracyjnym. Później, w roku 1948, opublikował zbiór opowiadań zatytułowany „Pożegnanie z Marią”, który nawiązuje do przeżyć pisarza w tym okresie. Borowski stworzył postać bohatera i narratora opowiadań, czyli Tadka. Jego kreacja zawiera elementy autobiograficzne, nie można go jednak utożsamiać z Borowskim. Pisarz w swoich tekstach opisał także obraz obozu koncentracyjnego.

Borowski opisuje obóz z różnych perspektyw. Nie skupia się tylko na dokładnym oddaniu zbrodniczej działalności nazistów i skonfrontowaniu czytelnika z popełnionymi przez nich morderstwami. W opowiadaniach odbiorca może za to znaleźć kompleksowy obraz życia obozowego, dotyczącego wszystkich jego aspektów. Borowski nie ocenia postaw ludzi żyjących w takich warunkach, nawet jeśli chodzi o esesmanów. Zamiast tego opisuje konkretne sytuacje i czyny, jakich dopuścili się bohaterowie jego opowieści, pozostawiając ich moralną ocenę czytelnikowi. Wyraźnie jednak rozdziela rzeczywistość obozową na świat władców i świat więźniów, które różnią się od siebie w każdym aspekcie. Świat władców, czyli Niemców, to świat, gdzie nie brakuje jedzenia, żyje się wygodnie, a w rękach esesmanów skoncentrowana jest cała władza i środki do jej egzekwowania. Świat więźniów to świat niewoli, głodu, brudu, bicia i nieustannego zagrożenia śmiercią. Ich życie jest bowiem całkowicie zależne od esesmanów i od tego, czy są w stanie się przystosować do takich warunków i przetrwać. Jednak żadna strona nie może istnieć bez drugiej, ponieważ to dzięki więźniom obóz każdego dnia działa, ale to esesmani są powodem jego istnienia. Czasami surowa hierarchia obozu zaciera się jednak między więźniami a esesmanami, zwłaszcza w przypadku uprzywilejowanych więźniów o wysokiej pozycji, którzy w stosunku do innych osadzonych żyją w komfortowych warunkach. Tadek, główny bohater, dość szybko pnie się w tej drabinie, poprawiając swój byt.

Borowski opisuje po prostu codzienność w obozie – pracę, odpoczynek, próby przeżycia i szukanie normalności w tych okolicznościach. Pojawiają się więc opisy nawiązywanych znajomości, dyskusje nawet na tematy filozoficzne, kurs dla sanitariuszy czy takie miejsca w obozie jak puff czy biblioteka. Jednak głównym celem jego opowieści jest pokazanie, jakie degradacji ulegał stopniowo ludzi umysł, tworząc ostatecznie człowieka zlagrowanego, przystosowanego do tak niehumanitarnych warunków życia, walczącego przede wszystkim o przetrwanie i pozbawionego moralności. Z ludzi wrażliwych, artystów i osób zaznajomionych z kulturą stworzono byty, które każdego dnia widzą śmierć i patrzą na transporty kierowane wprost do komory gazowej i krematorium. Pozbawienie ludzi empatii i współczucia to jeden z podstawowych aspektów życia w obozie koncentracyjnym.

Borowski w swoich opowiadaniach obozowych wykreował więc bardzo obszerny i kompleksowy obraz życia w obozie, nie pomijając żadnego jego aspektu. W ten sposób czytelnik może zaznajomić się z traumą, jaką było przebywanie w takim miejscu i samemu wyrobić sobie opinię na temat decyzji opisanych bohaterów.

Dodaj komentarz