Zemsta jako dramat i komedia

Autor: Marta Grandke

Aleksander Fredro jest jednym z najbardziej znanych polskich autorów. Stworzył liczne dzieła, a najsłynniejszym z nich jest najprawdopodobniej wydana po raz pierwszy w roku 1834 komedia zatytułowana „Zemsta”. Przedstawia ona historię szlacheckiego sporu dwóch rodów o prawo do zamku, w którym zamieszkiwali ich członkowie, a głównymi bohaterami są Cześnik oraz Rejent Milczek. Akcja oparta jest na autentycznych wydarzeniach. „Zemstę” klasyfikuje się jako komedię, która jest jednym z gatunków dramatycznych, tuż obok tragedii. Oznacza to, że jest ona przeznaczona do wystawiania na deskach teatru i można w niej odnaleźć wiele cech utworów dramatycznych.

Przede wszystkim „Zemsta” charakteryzuje się podziałem na akty i sceny, tak jak inne utwory dramatyczne. W jej przypadku Fredro zdecydował się na napisanie czterech aktów i trzydziestu siedmiu scen. Cały utwór składa się dialogów i monologów, nie ma w nim narratora lub podmiotu lirycznego. Całość jest za to podzielona na role, dzięki czemu każda postać ma szansę wypowiedzieć się i przedstawić swój punkt widzenia. Świat przedstawiony opisywany jest zatem w sposób obiektywny.

Fredro zachował antyczną zasadę mówiąca o jedności czasu, miejsca i akcji. Opisywane przez niego wydarzenia dzieją się w ciągu zaledwie jednej doby i wszystkie mają miejsce w zamku zajętym zarówno przez Rejenta, jak i przez Cześnika. Całość z kolei skupia wszystkie wątki na tym głównym, czyli sporze o zamek. Wszystkie wydarzenia i inne wątki, na przykład związek Wacława i Klary, są z nim bezpośrednio powiązane.

Zgodnie z zasadami gatunków dramatycznych w „Zemście” pojawiają się także didaskalia, czyli tekst poboczny, w którym autor uzupełnia niezbędne dla czytelnika informacje, które z jakiegoś powodu nie mogą znaleźć się w wypowiedziach bohaterów. Opisywane są w nich głównie miejsca akcji oraz wygląd bohaterów. To właśnie z didaskaliów wiadomo, że Papkin ubiera się w stylu francuskim. Tekst poboczny ułatwia wystawienie sztuki na scenie. 

„Zemsta” charakteryzuje się także budową i strukturą charakterystycznymi dla dramatu. Na początku Fredro skupia się na ekspozycji, czyli zapoznaniu odbiorcy z bohaterami i ze światem przedstawionym. Następnie pojawia się zawiązanie akcji, które w przypadku tego utworu jest bójką o mur. Dalej wydarzenia rozwijają się coraz szybciej, aż wreszcie nadchodzi punkt kulminacyjny, w tym przypadku będący spotkaniem głównych bohaterów, czyli Cześnika i Rejenta. Następnie napięcie opada i nadchodzi rozwiązanie akcji – pogodzenie się dwóch wrogów po wielu latach konfliktu. 

Dzieło Fredry spełnia także założenia komedii jako gatunku. Jest pełne humoru i dowcipów, pojawia się także komizm opisywanych postaci. Bohaterowie przedstawiani są na zasadzie przeciwieństw i kontrastów, tak jak ma to miejsce w przypadku Cześnika i Rejenta. Dzieło to bawi i poucza jednocześnie swojego odbiorcę.

Dodaj komentarz