Westerplatte to półwysep należący do Gdańska. Znajdowała się tam Wojskowa Składnica Transportowa (WST). 1 września 1939 roku, o godzinie 4;45, niemiecki pancernik „Schleswig-Holstein” rozpoczął ostrzał Westerplatte – wybuchła II wojna światowa. Spodziewano się, że oblężenie potrwa zaledwie kilka godzin, jednak mimo przeważających sił wroga Polacy bronili się aż siedem dni. Westerplatte stało się symbolem bohaterstwa i patriotyzmu.
Pieśń o żołnierzach z Westerplatte – analiza i środki styliczne
„Pieśń o żołnierzach z Westerplatte” Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego składa się z sześciu czterowersowych strof oraz dwóch parantez, czyli zdań wtrąconych w nawiasie, które uzupełniają utwór, wnosząc dodatkowe informacje, refleksje podmiotu lirycznego lub związane z treścią fakty. W utworze pojawiają się rymy krzyżowe.
Podmiot liryczny nie zdradza swojej obecności, zatem mamy do czynienia z przykładem liryki pośredniej. Jest świadkiem opisywanych wydarzeń, relacjonuje je i cytuje pieśń śpiewaną przez Obrońców Westerplatte.
Trzy strofy kończą się wersem „żołnierze z Westerplatte”, który stanowi refren. Oprócz tego w utworze pojawiają się epitety, np.: „niebiańskie polany”, „szwabską armatę”, metafory, np.: „jak dudnił w chmurach równy krok Morskiego Batalionu”, czy porównanie: „w Gdańsku staliśmy tak jak mur”. Zauważymy również anaforę „i” od której zaczyna się kilka wersów pieśni.
Pieśń o żołnierzach z Westerplatte – analiza i środki stylistyczne
Fakty i mity
Konstanty Ildefons Gałczyński napisał „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte” krótko po wrześniowych wydarzeniach. Sam brał udział w kampanii wrześniowej, jako członek Korpusu Ochrony Pograniczna. Trafił do niewoli, radzieckiej a następnie niemieckiej. Okres okupacji spędził w obozie jenieckim. Z uwagi na niewolę, nie miał zbyt wielu szczegółowych informacji dotyczących obrony Westerplatte – myślał, że wśród Polaków było znacznie więcej poległych, a w rzeczywistości zginęło około piętnastu obrońców, natomiast po stronie wroga było około trzystu ofiar.
W utworze pojawiają się zatem przekłamane informacje, ponieważ został przedstawiony tak, jak gdyby po polskiej stronie poległych było znacznie więcej, np.: „prosto do nieba czwórkami szli żołnierze z Westerplatte”, „bo jakże słodko teraz iść na te niebiańskie polany”, „jak dudni w chmurach równy krok Morskiego Batalionu”.
Bóg, honor, ojczyzna
Obrońcy Westerplatte zostali przedstawieni w utworze jako bohaterowie, którzy byli gotowi ginąć za ojczyznę i nie bali się śmierci, ponieważ wierzyli w życie wieczne i że razem trafią do nieba. Ponure wydarzenia stoją w kontraście do pięknego, ciepłego lata, krajobrazu wrzosowisk i raju. Wydaje się wręcz, jakby śmierć była słodką nagrodą i wybawieniem, po jakże ciężkich dniach bez odpoczynku, w strachu, bólu i niepewności kolejnego dnia.
Mimo oddania swojego życia i bohaterskich czynów, obrońcy przedstawieni w utworze deklarują, że kiedy znów przyjdzie dla Polski trudny czas, to zejdą w dół, prosto do Warszawy – stolicy. Najwidoczniej dla podmiotu lirycznego nawet śmierć nie zwalnia z patriotycznej postawy i męstwa. Wtrącenia w nawiasach mają również inny cel – oprócz ukazania kontrastu, podkreślają także jak piękne jest życie i beztroskie mogłyby być myśli Polaków, gdyby nie wybuch wojny. Głowy kobiet powinny być zajęte myśleniem o tworzeniu pięknych bukietów ozdobnych i ślubnych, a nie wieńców pogrzebowych swoich mężów, synów i braci.
Śpiew poległych przedstawiono raczej jako wesołe i dziarskie melodie radosnych przyjaciół, niż lament i żałobne pieśni ku czci zmarłych. To pokazuje ile wigoru i woli życia było w tych mężczyznach. Byli dumni z tego że wykazali się ogromną odwagą i honorem. Płacz i lament Polaków nie pomógłby w obronie kraju, ale bohaterstwo, honorowe zachowanie i niezwykła odwaga już tak. Podmiot liryczny wierzył, że żołnierze zginęli bez strachu i z głowami podniesionymi w górę.
Podsumowanie
„Pieśń o żołnierzach z Westerplatte” Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego to utwór powstały na cześć bohaterów, którzy przez siedem dni walczyli z najeźdźcą, wykazując się niezwykłą siłą, męstwem i patriotyzmem. Te wydarzenia stały się wręcz legendą i czymś, o czym pokolenia pamiętają mimo upływu lat. Obrońcy Westerplatte zapisali się na kartach historii.
Autor utworu nie mógł wówczas wiedzieć, że jego domysły o śmierci większości żołnierzy są błędne. Mimo posiadania ograniczonych informacji stworzył piękny i ponadczasowy utwór o miłości do ojczyzny, odwadze. Pieśń jest przepełniona wiarą, że po śmierci, szczególnie tak chwalebnej, trafimy do lepszego miejsca, w którym nie ma już bólu, cierpienia i nienawiści. Od dziesięcioleci w każdą rocznicę wybuchu II wojny światowej, na Westerplatte odbywają się państwowe uroczystości ku czci żołnierzy poległych i tych którzy przeżyli i walczyli w obronie ojczyzny.