Każdy człowiek ma swoją hierarchię wartości i wierzy w rzeczy, które są dla niego ważne. Zazwyczaj kieruje się nimi, podejmując różnorakie decyzje w życiu i stara się być lojalny wobec danego światopoglądu. W czasach pokoju większość ludzi stara się postępować w sposób moralny i dobry, nie krzywdząc innych, dzięki czemu społeczeństwo może w spokoju trwać i się rozwijać. Wszystko to jednak zmienia się w sytuacjach granicznych. W przypadku ich występowania zazwyczaj hierarchia wartości danej osoby zmienia się w sposób drastyczny, ponieważ walczy ona o swoje życie, przez co kwestie moralne stają się w tym momencie drugorzędne. Rozważania na ten temat można znaleźć w wielu dziełach literackich, zwłaszcza odnoszących się do okresu II wojny światowej. Ich przykładem jest opowiadanie Tadeusza Borowskiego pod tytułem „Proszę państwa do gazu”, powieść „Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz rozmowa Hanny Krall z Markiem Edelmanem zatytułowana „Zdążyć przed Panem Bogiem”.
„Proszę państwa do gazu” Borowskiego pochodzi ze zbioru opowiadań „Pożegnanie z Marią”. Przedstawia realia życia w obozie koncentracyjnym Auschwitz, którego Borowski był więźniem. Są to więc aspekty, których autor faktycznie doświadczył i następnie przelał na papier w formie prozy literackiej. Warunki pobytu w obozie były straszliwe i wykraczały poza granice ludzkiego zrozumienia. Ludzie głodowali, byli zmuszani o wyniszczającej fizycznej pracy, spali w barakach, nie mieli dostępu do środków higieny i na dodatek obserwowali okrutną zagładę narodu żydowskiego, która odbywała się na ich oczach. Śmierć towarzyszyła im w każdej chwili i mogła w dowolnym momencie stać się ich udziałem.
Główny bohater opowiadania i jego narrator to człowiek na swój sposób uprzywilejowany w tej strasznej rzeczywistości, ponieważ jest członkiem komanda porządkowego, co ułatwia mu przeżycie. Obserwuje jednak innych ludzi, u których zmienia się hierarchia wartości. Nie obchodzi ich już moralność, zamiast tego próbują zaspokoić podstawowe potrzeby i po prostu przetrwać. Może to na przykład oznaczać dokonanie kradzieży jedzenia innego więźnia, tak samo głodnego lub jego odzieży. Te niemoralne w czasach pokoju czyny tutaj stawały się po prostu elementem walki o przeżycie każdego dnia. Nikt nie miał czasu na rozważanie kwestii etycznych swojego postępowania. Przyzwyczajono się także do powszechności śmierci.
Podobnie sytuacja prezentuje się w powieści Herlinga-Grudzińskiego pod tytułem „Inny świat”. Autor opisał w niej rzeczywistość sowieckiego łagru, gdzie przetrzymywano więźniów, których system uznał za winne – w taki sposób do obozu trafił sam autor. Opisał więc jego straszliwą rzeczywistość na podstawie własnych doświadczeń. W łagrze sowieckim również niszczono więźniów ciężką pracą fizyczną, głodzono ich i śmierć groziła im na każdym kroku. Dlatego też w przypadku uwięzienia w nich ludzie także nie przejmowali się wartościami czy moralnością, ponieważ liczyło się głównie przetrwanie. Dlatego też dochodziło do kradzieży jedzenia, pobić czy nawet licznych przypadków donoszenia na siebie wzajemnie.
„Zdążyć przed Panem Bogiem” to z kolei przykład, w którym można zobaczyć, że czasami nawet w sytuacjach granicznych da się zachować swoją hierarchię wartości. W dziele tym opisano liczne przykłady poświęcenia się dla innych w obliczu Zagłady, na przykład jak w chwili, w której lekarka podzieliła się z obcymi dziećmi swoim cyjankiem, by nie cierpiały one mordowane przez nazistów. Edelman w rozmowie z Hanną Krall wskazuje wiele przykładów takiego zachowania, zasługującego na najwyższe wyróżnienie i pamięć kolejnych pokoleń.