Leopold Staff uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli epoki Młodej Polski. W okresie międzywojennym był duchowym przywódcą grupy literackiej Skamander. Już za życia nazywano go „pomnikiem poezji polskiej”, a także poetą „trzech pokoleń”, ponieważ pisał aż w trzech okresach literackich (Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, okres powojenny). Jego wiersz „Pokój wsi” ukazał się w tomie „Ptakom niebieskim” w 1905 roku, czyli na wczesnym etapie jego twórczości poetyckiej. Zawiera on kilka cech charakterystycznych dla poezji Młodej Polski.
Pokój wsi – budowa utworu i środki stylistyczne
Wiersz „Pokój wsi” Leopolda Staffa składa się z czterech strof, dwóch czterowersowych i dwóch trzywersowych. W pierwszej i drugiej strofie pojawiają się rymy okalające (abba), natomiast w dwóch kolejnych rymy o układzie (aab bcc).
Podmiot liryczny nie zdradza swojej obecności, zatem mamy do czynienia z przykładem liryki pośredniej. Pełni on funkcję obserwatora, który wydaje się doskonale znać życie wiejskie.
W utworze zastosowano wiele środków stylistycznych, między innymi epitety, np.: „chusta ruska”, „lato babie”, porównanie „I jesień, i pogoda piękna jak niedziela”, personifikacje, np.: „Wiatrak, co w modłach wznosi swe ramiona rabie”. Zauważymy również anaforę „I”, np.: „I woły, jarzma, pługi i brony, i orka, I jesień, i pogoda piękna jak niedziela”, a także rozbudowane wyliczenia, np.: „Ręce chłopa i dziewki i jej chusta ruska, Śpiewanki, dymy perzów i rechoty żabie”. W ostatnich wersach zastosowano przerzutnię, która wpływa na intonację wiersza : „I ten zmierzch rozczulony, gdy wozy w spichrz zwożą/ Ziarno, a ludzie w serca swe spokojność bożą…”.
Pokój wsi – interpretacja utworu
Krajobraz wiejski
Wiersz opisuje piękny i spokojny, wiejski krajobraz. Wieś nazwana jest „dobrą”, ponieważ panuje w niej sielankowa atmosfera, błogostan. Nikomu nie dzieje się krzywda, ludzie mogą zachwycać się urokami natury. Wiejskie budynki, narzędzia i zwierzęta pomagające na roli, wpisują się idealnie w jej klimat.
Podmiot liryczny dostrzega pracę ludzi, np.: „żmudna młoćba”, „I woły, jarzma, pługi i brony, i orka”, jednak nie skupia się na wysiłku rolników, a na pięknie otaczającego ich krajobrazu i spokoju panującym we wsi. Nawet „zmierzch” rozczula się widokiem ziarna zwożonego przez wozy.
Każdy element przyrody i ludzkiej pracy wydaje się idealnie do siebie pasować, współgrać, tworzyć sielankową całość. Wieś przedstawiona zostaje wręcz jako Arkadia, raj na ziemi. Nawet narzędzia stworzone do pracy chwalą zbiory. Pojawia się także wiatrak, który wydaje się wznosić modły, co symbolicznie ukazuje pobożność wsi. Prace wiejskie i zwożenie zboża przyrównuje się do „zwożenia” boga w ludzkie serca. Być może dlatego, że powstaje z niego chleb, który uważa się za pokarm od Boga, co wiąże się bezpośrednio z Ostatnią Wieczerzą i symbolicznym łamaniem chleba wśród apostołów.
Momentem kulminacyjnym, zwieńczającym pracę rolników są zbiory. Nie zabrakło także postaci kojarzonych ze społecznością wiejską, np. chłopa, dziewki odzianej w chustę, znachorki.
Młodopolska wizja wsi
Wieś ukazana w utworze idealnie wpasowuje się w młodopolską wizję polskiej wsi, która była właśnie niezwykle sielankowa, przepiękna, bez żadnych wad. Idealizowano ją pomijając kwestie ogromnego ubóstwa, ciężkiej pracy od świtu do nocy, braku dostępu do placówek medycznych, szkół, itp.
W epoce Młodej Polski zauważyć można by zjawisko zwane „ludomanią” lub „chłopomanią”, przejawiające się fascynacją ludźmi „prostymi”, plebejskością, folklorem. Poeci opisywali raczej wyobrażenie wsi, niż realia w niej panujące. Wiązało się to z chęcią ucieczki od zgiełku miasta, a także szarej rzeczywistości.
Ludzie wyższych sfer marzyli o odrobinie wolności, sielankowości, romansu i obcowania z dziką, cudowną naturą. To dlatego opisy wsi okresu Młodej Polski skupiają się na jej niezwykłości, spokoju, obyczajowości. Tego typu utworu mogły wywołać wręcz chęć zamieszkania na wsi, wybudowania tam swoich włości, obcowania z naturą, mimo iż obraz ten jest zupełnie zakrzywiony i nie ukazuje szeregu wad.
Podsumowanie
Utwór „Pokój wsi” Leopolda Staffa ukazuje piękno, sielankowość i spokój wsi, a także skupia się na prostocie życia i pobożności jej mieszkańców. Najważniejszym wydarzeniem chłopów były zbiory plonów. Cała społeczność, a nawet zwierzęta i narzędzia do pracy, są wdzięczne i pełne wiary w bożą łaskę. Wiersz przedstawia typowe wyobrażenia mieszczan epoki Młodej Polski dotyczące wsi, która jest miejscem wręcz idealnym, przypominającym raj na ziemi. Pominięto fakt ubóstwa, ciężkiej katorżniczej pracy od rana do wieczora, a także brak zaspokojenia wielu potrzeb.