Ignacy Krasicki uważany jest za czołowego przedstawiciela polskiego oświecenia. Biskup, publicysta, prozaik i poeta, twórca pierwszej polskiej powieści o tytule „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Jego twórczość literacka opierała się głównie na takich gatunkach jak satyry, bajki, a także poematy heroikomiczne. Satyra Do Króla wydana została w roku 1779 i rozpoczyna pierwszy cykl Satyr Ignacego Krasickiego.
Do Króla – analiza i środki stylistyczne
Dzieło Do Króla należy do gatunku literackiego jakim jest satyra. Jej korzenie odnaleźć możemy już w epoce starożytności, a sam gatunek jest swoistym połączeniem liryki, epiki oraz dramatu. Głównym celem utworu jest celem jest wyśmianie ludzkich zachowań, wad, obyczajów, czy powszechnie panujących idei. W swoim założeniu utwór powinien budzić uśmiech na twarzy odbiorcy. Satyry często nawiązują do aktualnych tematów społecznych i politycznych. Utwór wykorzystuje najczęściej kilka rodzajów komizmu i zakończony jest puentą.
Do Króla napisane zostało w formie ciągłego tekstu – nie występuje tutaj podział na strofy. Krasicki stworzył satyrę o budowie trzynastozgłoskowca, w której występują rymy dokładne, żeńskie i parzyste. Typ liryki określić możemy jako liryka zwrotu do adresata, co sugeruje nam sam tytuł. Nie dajmy się jednak zmylić, ponieważ satyra nie jest skierowana jedynie do króla, a do całej społeczności szlacheckiej.
Satyra rozpoczyna się od przysłowia – „Im wyżej, tym widoczniej”. Podmiot liryczny wypowiadający się w wierszu rozpoczyna swój monolog od skrytykowania władcy, co przecież nie powinno mieć miejsca. Stąd zastosowanie powyższego przysłowia. Kontrowersyjna opinia osoby lirycznej zyska popularność, za sprawą swojej prowokacyjnej opinii. W tekście utworu spotykamy również rozbudowane apostrofy, czyli bezpośrednie zwroty do adresata („Podpadają królowie, najjaśniejszy panie!”). Zagniewanie podmiotu lirycznego przedstawione jest za pomocą licznych pytań retorycznych – „Po co tobie przyjaciół? Niech cię wielbią słudzy. / Chcesz, aby cię kochali? Niech się raczej boją.”, „Nie chcesz? Tym ci gorzej”. Dzięki temu zabiegowi utwór zyskuje na ekspresji oraz dynamice, a także nabiera większej ilości emocji. Krasicki zastosował kilkakrotnie również zabieg przerzutni. Autor upodobał sobie także anafory („To mi to król, co go się każdy człowiek boi, / To mi król, co jak wspojźrzy, do serca przeniknie.”) oraz wyliczenia.
Fundamentalną fakturą literacką, którą posługiwał się Krasicki w satyrze Do Króla jest ironia. Utwór pełen jest uszczypliwych komentarzy wobec władcy, cechują się one jednak wysoką elokwencją. Satyra wyśmiewa i neguje zachowania i idee króla, a także całego społeczeństwa o szlacheckim pochodzeniu.
Do króla – interpretacja satyry
Podmiot liryczny rozpoczyna swój monolog od skrytykowania monarchy, który jest najważniejszą postacią w kraju. Co ciekawe krytykowanym władcą jest Stanisław August Poniatowski, ponieważ o jego cechach, a przede wszystkim wadach, mowa jest w tekście satyry. Autor jednak zdejmuje z siebie odpowiedzialność, poprzez stwierdzenie, że jest to konsekwencja gatunku literackiego. Podmiot rozpoczyna krytykę od nieodpowiedniego pochodzenia władcy, co argumentuje tym, że ówczesny władca nie odziedziczył po przodkach cech rządzącego – ponieważ nie pochodzi z rodziny dynastycznej.
Kolejną wadą rządzącego miał być zbyt młody wiek, który według podmiotu lirycznego przekreśla możliwość mądrości. Osoba liryczna wyprowadza także absurdalny zarzut, w którym twierdzi, że osoba piastująca najważniejszą rolę w państwie jest zbyt miła i życzliwa dla społeczeństwa. Wszak rządy powinny być prowadzone metodą twardej ręki. Król za żadną cenę nie może pozwolić sobie, by ktokolwiek i kiedykolwiek wszedł mu na głowę. Pozycja króla jest na tyle wysoka, że musi wiązać się ona bezwzględnością i postrachem.
Ignacy Krasicki nawiązał również do roli poety na dworze królewskim. Zaznacza jak istotna jest jego obecność, gdyż gwarantuje ona szczerą opinię w każdej kwestii – nawet gdy nie jest ona zbyt przychylna. Artysta poeta najczęściej jest jedyny głosem rozsądku, ponieważ król najczęściej otoczony jest szerokim gronem pochlebców, którzy będą wychwalać każdą decyzje władcy. Podmiot liryczny wypowiada się w utworze także na temat zakłamania grupy społecznej, jaką jest szlachta. Zarzuca im upodobanie do pijaństwa oraz awanturnictwa.
Według podmiotu lirycznego szlachta skupia się jedynie na swoim dobrze i ogromnych majątkach. Nie mają na swoim względzie interesów państwa, dbają jedynie o swoje dobro. Są również negatywnie nastawieni do każdej decyzji, nie można ich w żaden sposób zadowolić. Nastawienie szlachty wynika z ich konfliktowego charakteru, który niestety utrudnia utrzymywanie przyjaznych stosunków pomiędzy szlachtą, a monarchą.
Podsumowanie
Ignacy Krasicki pełnił służbę jako nadworny poeta dla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Satyra Do Króla krytykuje „wady” władcy, lecz tak naprawdę stanowi wychwalenie sposobu rządzenia monarchy. Jest jednak krytyką zachowania społeczeństwa szlacheckiego. Satyra Do Króla doskonale przedstawia problemy społeczne i polityczne Polski XVIII wieku.