Ignacy Krasicki uważany jest za czołowego przedstawiciela polskiego oświecenia. Biskup, publicysta, prozaik i poeta, twórca pierwszej polskiej powieści o tytule „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Jego twórczość literacka opierała się głównie na takich gatunkach jak satyry, bajki, a także poematy heroikomiczne. Satyra Do Króla wydana została w roku 1779 i rozpoczyna pierwszy cykl Satyr Ignacego Krasickiego.
Do Króla – analiza i środki stylistyczne
Dzieło Do Króla należy do gatunku literackiego jakim jest satyra. Jej korzenie odnaleźć możemy już w epoce starożytności, a sam gatunek jest swoistym połączeniem liryki, epiki oraz dramatu. Głównym celem utworu jest celem jest wyśmianie ludzkich zachowań, wad, obyczajów, czy powszechnie panujących idei. W swoim założeniu utwór powinien budzić uśmiech na twarzy odbiorcy. Satyry często nawiązują do aktualnych tematów społecznych i politycznych. Utwór wykorzystuje najczęściej kilka rodzajów komizmu i zakończony jest puentą.
Do Króla napisane zostało w formie ciągłego tekstu – nie występuje tutaj podział na strofy. Krasicki stworzył satyrę o budowie trzynastozgłoskowca, w której występują rymy dokładne, żeńskie i parzyste. Typ liryki określić możemy jako liryka zwrotu do adresata, co sugeruje nam sam tytuł. Nie dajmy się jednak zmylić, ponieważ satyra nie jest skierowana jedynie do króla, a do całej społeczności szlacheckiej.
Satyra rozpoczyna się od przysłowia – „Im wyżej, tym widoczniej”. Podmiot liryczny wypowiadający się w wierszu rozpoczyna swój monolog od skrytykowania władcy, co przecież nie powinno mieć miejsca. Stąd zastosowanie powyższego przysłowia. Kontrowersyjna opinia osoby lirycznej zyska popularność, za sprawą swojej prowokacyjnej opinii. W tekście utworu spotykamy również rozbudowane apostrofy, czyli bezpośrednie zwroty do adresata („Podpadają królowie, najjaśniejszy panie!”).
Zagniewanie podmiotu lirycznego przedstawione jest za pomocą licznych pytań retorycznych – „Po co tobie przyjaciół? Niech cię wielbią słudzy. / Chcesz, aby cię kochali? Niech się raczej boją.”, „Nie chcesz? Tym ci gorzej”. Dzięki temu zabiegowi utwór zyskuje na ekspresji oraz dynamice, a także nabiera większej ilości emocji. Krasicki zastosował kilkakrotnie również zabieg przerzutni. Autor upodobał sobie także anafory („To mi to król, co go się każdy człowiek boi, / To mi król, co jak wspojźrzy, do serca przeniknie.”) oraz wyliczenia.
Fundamentalną fakturą literacką, którą posługiwał się Krasicki w satyrze Do Króla jest ironia. Utwór pełen jest uszczypliwych komentarzy wobec władcy, cechują się one jednak wysoką elokwencją. Satyra wyśmiewa i neguje zachowania i idee króla, a także całego społeczeństwa o szlacheckim pochodzeniu.
Do króla – interpretacja satyry
Podmiot liryczny rozpoczyna swój monolog od skrytykowania monarchy, który jest najważniejszą postacią w kraju. Co ciekawe krytykowanym władcą jest Stanisław August Poniatowski, ponieważ o jego cechach, a przede wszystkim wadach, mowa jest w tekście satyry. Autor jednak zdejmuje z siebie odpowiedzialność, poprzez stwierdzenie, że jest to konsekwencja gatunku literackiego. Podmiot rozpoczyna krytykę od nieodpowiedniego pochodzenia władcy, co argumentuje tym, że ówczesny władca nie odziedziczył po przodkach cech rządzącego – ponieważ nie pochodzi z rodziny dynastycznej.
Kolejną wadą rządzącego miał być zbyt młody wiek, który według podmiotu lirycznego przekreśla możliwość mądrości. Osoba liryczna wyprowadza także absurdalny zarzut, w którym twierdzi, że osoba piastująca najważniejszą rolę w państwie jest zbyt miła i życzliwa dla społeczeństwa. Wszak rządy powinny być prowadzone metodą twardej ręki. Król za żadną cenę nie może pozwolić sobie, by ktokolwiek i kiedykolwiek wszedł mu na głowę. Pozycja króla jest na tyle wysoka, że musi wiązać się ona bezwzględnością i postrachem.