„Przedśpiew” jest wierszem Leopolda Staffa, który znajdziemy w tomie poezji „Gałąź kwitnąca”, wydanym w 1908 roku. Utwory zawarte w tym tomie są niezwykle spokojne i refleksyjne. Jest to powiązane z klasycyzmem, który stał się wówczas wzorem postawy życiowej dla poety.
Przedśpiew – analiza i środki stylistyczne
Wiersz składa się z dwudziestu dwóch wersów i nie jest podzielony na strofy. Został napisany trzynastozgłoskowcem. Jego cechą charakterystyczna jest bezpośrednia obecność podmiotu lirycznego. Występują w nim czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej, np.: „żyłem”, „mieszkałem”. Taki typ wiersza zalicza się do liryki bezpośredniej, liryki wyznania. Zauważamy także rymy parzyste, co nadaje utworowi rytmiczności.
Wiersz jest pełen harmonii i prostoty. Podmiot liryczny używa czasownikach w trzech czasach – przeszłym, przyszłym i teraźniejszym. Znajdujemy w nim liczne środki stylistyczne, nadające wyjątkowy charakter i nastrój utworu. Są to między innymi archaizmy, które nadają uroczyste, wzniosłe brzmienie, na przykład „ niewiasta”, „ tajń”. Przedstawiono liczne epitety, np.„ pola żniwne”, „ dni chmurne”, „ dziwne miasta”, „ sztuka boska”. Odnaleźć można również porównania, przy głębszym zastanowieniu, dostrzec można nawiązania do kultur różnych regionów świata.
Na przykład „jako starce w sadzie” odnosić się może do kultury greckiej/śródziemnomorskiej, dalej: „kobiety przy studniach brzemienne jak grusze” obrazuje kulturę polską, natomiast „ jak dzbanem na głowie niewiasta” to nawiązanie do kultury wschodu. Sproszeni „wyznawcy sztuki” wspomniani w wierszu, to z kolei nawiązanie do epikurejczyków, prowadzących wywody nad pięknem natury, ponieważ w epikureizmie, który wyznaje, że szczęście to doznawanie przyjemności – uznaje się, że przyjemnością cielesną jest także przyjemność umysłowa, a zatem kontemplacja, podziw, dyskusja.
Podmiotem lirycznym w wierszu jest człowiek mądry, filozof. Osoba z dużym życiowym doświadczeniem i wiedzą. Używa on długich i złożonych zdań, co jest cechą naturalną dla poezji klasycznej. Podmiot liryczny akceptuje życie, żyje w zgodzie z naturą. Doświadczył już smutku, ale także radości, cierpienia i zachwytu, „ z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce”. Słowa te są parafrazą Terencjusza : „ człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”. W utworze znajdziemy również oksymorony, skłaniające do refleksji nad przewrotnym losem człowieka, np. „ pogodny mądrym smutkiem”, „ […] dobroć chora w grzechu”.
Przedśpiew – interpretacja
Znaczenia tytułu i rola w twórczości Staffa
Staff to jeden z najwybitniejszych polskich twórców, nazywany poetą trzech pokoleń, ze względu na czas w którym pisał. Tworzył na przestrzeni trzech okresów literackich – Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego i okresie powojennym. Nazywa się go przedstawicielem współczesnego klasycyzmu. Wiersz „Przedśpiew” uznaje się za jeden z jego najpiękniejszych utworów. Przyjmuje się, że podmiot liryczny w „przedśpiewie” powiązać można bezpośrednio z autorem. Słowa „przedśpiew” oznacza preludium, śpiew wstępny i nie znajdziemy go we współczesnym słowniku języka polskiego. Zatem sam tytuł wskazuje na wyjątkowość utworu.
Nawiązanie do wielu nurtów filozoficznych
Utwór sięga do filozofii stoickiej. Przyjęcia losu i wszystkich zdarzeń, nawet katastrofalnych ze spokojem i opanowaniem. W specyficzny sposób zwraca uwagę, że człowiek podlega pewnym cyklom, tak samo jak przyroda. A w smutku powinna rodzić się radość i odwrotnie. Nie osądza wydarzeń. W wierszu widzimy także nawiązanie do kultury antycznej, przytoczenie słów Terencjusza.
Cały obraz człowieka światłego, wykształconego, kontemplującego nad przemijaniem i istotą życia, przywodzi na myśl nurt humanizmu. Zauważyć możemy także silne nawiązanie do wizji chrześcijańskiego pogodzenia się z nadchodzącymi zdarzeniami, franciszkanizmem. Postawę pełną pokory, dobroci, bliskości z naturą. Zatem podmiot liryczny to myśliciel, stoik, epikurejczyk, humanista. Tak niezwykłe zestawienie nasuwa na myśl jeden wniosek – podmiot liryczny w wierszu „ Przedśpiew” to ktoś wszechstronny- człowiek renesansu.
Podmiot liryczny – eduryta
Interpretacja wiersza skłania do refleksji, czy podmiot literacki chciał dosięgnąć epoki renesansu. Dotknął w nim wielu filozofii – franciszkanizmu, stoicyzmu, epikureizmu, humanizmu. Wszystkie powyżej przedstawione stwierdzenia doprowadzają do stwierdzenia, że podmiot literacki jest erudytą – człowiekiem wyróżniającym się rozległą wiedzą, oczytaniem . Utwór ten głosi czerpanie radości z życia, mimo nieprzyjemnych doświadczeń i zła, na jakie możemy napotkać.
Podsumowanie
Szczęście znaleźć można w kontemplacji piękna przyrody. Podmiot liryczny zdaje się zwracać do czytelników jak do uczniów. Wydaje się być mentorem, nauczycielem, mędrcem. Jest to z pewnością dzieło ponadczasowe. Czerpanie z licznych światopoglądów i nurtów nadaje mu charakter uniwersalny. Miłe doświadczenia przeplatają się ze złymi, piękno z zepsuciem, istnienie z przemijaniem. Ukazuje liczne kontrasty, przedstawia świat takim jakim jest – pełnym życia ale również śmierci. Niewątpliwie „ Przedśpiew” to jeden z najwybitniejszych utworów Leopolda Staffa, który poddaje życie refleksji.