Stepy akermańskie autorstwa Adama Mickiewicza to jedno z najważniejszych dzieł autora. Otwiera ono cykl Sonetów Krymskich, które zostały zainspirowane podróżami Mickiewicza po Krymie. Pierwotnie sonet został opublikowany w 1825 roku. Z kontekstu historycznego wiemy, że utwór powstał, kiedy wieszcz przebywał na wygnaniu i nie mógł powrócić do ojczyzny. Stąd też z sonetu wypływa widoczna tęsknota za ukochaną Litwą, którą Adam Mickiewicz musiał opuścić na zawsze po procesie filomatów i filaretów.
Stepy akermańskie – analiza utworu
Dzieło Adama Mickiewicza to sonet – utwór liryczny o określonej, z góry narzuconej formie. Stepy akermańskie składają się z dwóch czterowersowych zwrotek wprowadzających czytelnika w przedstawioną w utworze sytuację liryczną oraz dwóch trójwierszy, które kończą utwór refleksją na temat jego treści. Biorąc pod uwagę kontekst historyczny i biograficzny autora, podmiot liryczny może być utożsamiany z Adamem Mickiewiczem
W Stepach akermańskich występują przede wszystkim epitety. To one dokładnie opisują krajobraz stepu nad Morzem Martwym, tym samym zachęcając, zapraszając nas do podróży wśród bujnych kęp suchej trawy. W tekście występują także metafory – pierwszy wers wprowadza nas do szerokiej przenośni porównującej podróż do żeglugi po bezkresnym oceanie. Opis podróży obfituje także w wyrazy dźwiękonaśladowcze, które nadają klimatu i pomagają w wizualizacji sytuacji lirycznej, która została przedstawiona w sonecie. Kilka wykrzyknień w zawartych pod koniec utworu ma za zadanie skupić uwagę czytelnika na konkretnym momencie. Rozwija także sytuację przedstawioną w utworze, nadaje całej treści dynamizmu.
Sonet posiada także rymy, które, ze względu na określoną formę tego gatunku, są dokładnie rozłożone tak, aby nie można było zmienić jego formy. W pierwszej i drugiej zwrotce rymy mają układ abba – rymy okalające. W dwóch ostatnich trójwierszach jest to kolejno układ aba i bab. Jeśli połączymy te wersy, wtedy rymy będą krzyżowe. Sonet napisany jest charakterystycznym trzynastozgłoskowcem, czyli każdy wers zbudowany jest z trzynastu sylab.
Warto jednak zaznaczyć, że Mickiewicz nie zawsze sztywno trzymał się zasad kierujących sonetem. Niektóre utwory z Sonetów Krymskich w ogóle nie posiadają części refleksyjnej. W jednym sonecie Adam Mickiewicz dodał nawet jeden wers, co jest już poważnym naruszeniem formy.
Stepy akermańskie – interpretacja utworu
Pierwszy wers Stepów Akermańskich wprowadza nas w szeroką metaforę, która porównuje rozległe stepy do bezkresnego oceanu. Żegluga w łodzi to podróż w wozie, z którego podziwiamy piękne widoki i nieskończoność pola widzenia – dookoła widać tylko kępy burzanu, wysokich traw. Pierwsza zwrotka wprowadza nas w sytuację liryczną w jakiej znajduje się podmiot. Dopiero druga zwrotka wiersza nadaje mu specyficznego klimatu. Zapada noc – czas niepewności. Podróżnik gubi orientację w terenie, wypatruje gwiazd, które mogłyby mu w jakiś sposób pomóc w odnalezieniu właściwej drogi. Kształty rozmazują się, nie widać szlaku, który mógłby prowadzić do obranego celu podróży.
To zagubienie możemy odczytać także w sensie metaforycznym – życie również jest podróżą, podczas której gubimy właściwą drogę, popadamy w wątpliwości. Warto zwrócić uwagę na kontrast między zapadającym mrokiem a światłem, które pojawia się na horyzoncie. To lekka jutrzenka, delikatne światło latarni, blask odbijający się od tafli rzeki. Wśród chaosu wędrowiec odnajduje małe przebłyski światła, które mogą pomóc mu w wyjściu na ląd. Ciekawy jest także kontrast pomiędzy zapadającym zmrokiem a wschodzącą jutrzenką – może on oznaczać chaos, ale także przywodzić na myśl stworzenie świata – z ciemności i światła wynurza się reszta rzeczy i istot, które stają się uporządkowane.
Dwa ostatnie trójwiersze mają wprowadzać refleksję na temat treści sonetu, czyli podróży. Wykrzyknienie na początku dziewiątego wersu przykuwa uwagę, na moment skupia uwagę czytelnika i nadaje dynamizmu. Podmiot liryczny słyszy odgłosy przyrody – przelatujące żurawie, motyle, pełzające węże. Spośród tych wszystkich odgłosów mimowolnie nasłuchuje jednego, który dochodziłby z Litwy – ukochanej, jednak na zawsze utraconej ojczyzny. Ostatnie słowa „Jedźmy, nikt nie woła!” podkreślają wydźwięk całości utworu i nadają mu smutnego, lekko żałobnego tonu.
Ostatni wers jest wyrazem żalu i tęsknoty za ojczyzną, czyli za tym, co znane i bezpieczne. Słowa sonetu są także zapowiedzią tonu kolejnych wierszy z cyklu Sonety Krymskie, w których Mickiewicz, bardziej lub mniej, wyraża swoją tęsknotę za ojczyzną, opowiada o swojej tułaczce i zagubieniu. Podróżnik ze Stepów akermańskich to człowiek jednocześnie ciekawy świata i wrażliwy na jego piękno, ale także świadomy swej samotności i dezorientacji.
W Stepach Akermańskich występuje motyw podróżnika, homo viator. To motyw wędrowca, podróży, która jest symbolem doli i losu człowieka – często pięknego i dostarczającego mnóstwa wrażeń, ale także pełnego żalu, tęsknoty i chaosu, w którym gubi się każdy pielgrzym.