„Balladyna” to dramat romantyczny autorstwa Juliusza Słowackiego, który powstał w roku 1834, a został wydany w roku 1839 w Paryżu. Dzieło to opowiada o losach tytułowej Balladyny, która morduje swoją siostrę, by wyjść za księcia Kirkora. Czytelnik może obserwować szybki awans społeczny bohaterki oraz jej upadek po tym, jak popełnia ona wiele zbrodni, by zdobyć tron dla siebie.
Balladyna – streszczenie krótkie
Nad jeziorem Gopło budzi się Nimfa Goplana, zakochana w człowieku, Grabcu. Ten jednak od nadprzyrodzonej istoty woli kobietę, Balladynę. Goplana wysyła więc do chaty ubogiej wdowy możnego rycerza, Kirkora. Sytuacja jednak komplikuje się, gdy okazuje się, że wskutek błędu Kirkor zakochuje się równocześnie w Balladynie i jej siostrze, Alinie. Matka dziewcząt, wdowa, podsuwa myśl, by dziewczęta rywalizowały ze sobą, zbierając maliny w lesie. Alina radzi sobie z zadaniem lepiej od Balladyny. Siostra zabija ją i zabiera jej maliny w dzbanku. Wraca do chaty, a tam Kirkor zabiera ją i jej matkę do swojego zamku. Balladyna zostaje żoną rycerza.
Bohaterka szybko zaczyna wstydzić się ubogiej matki przed innymi, co skutkuje wypędzeniem wdowy z zamku. Kirkor musi udać się na wojnę, by król Popiel III mógł odzyskać należny mu tron. W czasie jego nieobecności Balladyna wdaje się w romans z Fon Kostrynem, który podlega Kirkorowi. Razem planują spisek, którego efektem jest śmierć Kirkora na polu bitwy. Następnie Balladyna pozbywa się Fon Kostryna dzięki truciźnie.
Balladyna zostaje królową. Zwyczaj każe jej na początku panowania osądzić zbrodnie. Balladyna musi wydać zatem wyrok we własnych sprawach, takich jak morderstwo Aliny i Fon Kostryna czy wypędzenie matki. Wydaje na siebie trzykrotny wyrok śmierci, który zostaje wykonany przez piorun. Razi on królową i Balladyna umiera.
Balladyna – streszczenie szczegółowe
Rywalizacja sióstr o Kirkora
Utwór zaczyna się od listu dedykacyjnego skierowanego do Zygmunta Krasińskiego. Słowacki przedstawia też krótką przypowieść o Homerze. Poeta obawiał się, że jego dzieło nie zostanie prawidłowo zrozumiane i odebrane przez czytelników. Pojawia się także nawiązanie do twórczości włoskiego poety, Ludovico Ariosto. Dalej Słowacki przedstawia motywacje, jakie towarzyszyły mu w trakcie tworzenia dramatu.
W dramacie rycerz Kirkor prosi Pustelnika o poradę odnośnie swojego ożenku. Ten zaś jest tak naprawdę wygnanym i pozbawionym tronu królem, Popielem III i zabrał ze sobą koronę Lecha do lasu. Kirkor chce pomóc władcy odzyskać pozycję, którą zajął jego brat, Popiel IV. Przysięga, że okaże mu wsparcie. Pustelnik radzi rycerzowi, by poślubił prostą, wiejską dziewczynę.
Do chaty Pustelnika przybywa pasterz o imieniu Filon. Nie dowiaduje się jednak od niego, kim powinna być jego wymarzona ukochana. W innej części lasu Skierka i Chochlik obserwują przebudzenie nimfy jeziora Gopło, czyli Goplany. Nimfa jest zakochana w mężczyźnie o imieniu Grabiec, ale ten jest bardziej zainteresowany Balladyną. Goplana chce doprowadzić do tego, by Grabiec nie został mężem tej bohaterki. Wysyła Chochlika, by zaprowadził on do niej Kirkora. Skierka jednak sprawia, że zakochuje się on zarówno w Balladynie, jak i w Alinie. Rycerz nie potrafi się zdecydować na żadną z nich, dlatego ich matka, uboga wdowa, proponuje zawody w zbieraniu malin, na co Kirkor się zgadza.
Goplana dowiaduje się o spotkaniu Grabca z Balladyną i za karę zmienia go w wierzbę płaczącą. Rano dziewczęta wyruszają na poszukiwanie malin. Alina zbiera je do swojego dzbanka tak szybko, że Balladyna nie ma z nią żadnych szans. Alina obiecuje siostrze, że znajdzie jej męża na dworze, ale tamta chce, by dziewczyna oddała jej swoje maliny. Ostatecznie Balladyna zabija Alinę, odbiera jej dzbanek z malinami i razem z nim wraca do wiejskiej chaty swojej matki. Wcześniej rozmazuje na czole krew Aliny, która zostaje tam jako znamię, którego nie da się zmyć. Świadkami morderstwa są słudzy Goplany oraz wierzba płacząca, czyli Grabiec. Na miejsce zbrodni dociera Filon, który znajduje martwą Alinę i zakochuje się w niej. Kirkor wręcza Balladynie pierścień z rubinami i zaręcza się z nią.
Balladyna na zamku
Balladyna wraz z matką przenoszą się do zamku Kirkora. Plotkuje się o tym, że w czasie ślubu Balladyna miała na czole czarną wstążkę zamiast wianka. Pojawia się Grabiec, który opowiada o przemianie w wierzbę, ale ponieważ jest uważany za alkoholika, to nikt mu nie wierzy. Kirkor wyjeżdża z zamku w tajnej misji i Balladyna zostaje sama. Bohaterka wstydzi się swojej matki i zamyka ją w wieży. W tym czasie Kirkor widzi się z Pustelnikiem. Do jego chaty przybywa też Balladyna, szukająca sposobu na zmycie krwi siostry z czoła. Pustelnik mówi jej jednak, że to kara za popełnione zbrodnie.
Chochlik i Skierka koronują Grabca koroną Lecha. Goplana dała mu władzę nad światem przyrody. W tym czasie Fon Kostryn podsłuchuje rozmowę Balladyny i Pustelnika, co pragnie wykorzystać. Do zamku przyjeżdża Gralon z podarunkiem od Kirkora. Ostatecznie Gralon ginie z ręki Fon Kostryna oraz Balladyny.
Na zamku ma miejsce uczta w czasie burzy, a Balladyna rozkazuje wyrzucić własną matkę z zamku, ponieważ się jej wstydzi. Wcześniej udaje wręcz, że jej nie zna. Do zamku przychodzą wieści, że wyprawa Kirkora kończy się pomyślnie i zabił on Popiela IV. Balladyna ma halucynacje, słyszy siostrę i czuje zapach malin.
W nocy Kirkor rozmawia z Pustelnikiem przed jego chatą na temat skradzionej korony Lecha. Rycerz miał zamiar wyprawić się do Gniezna i tam pokonać uzurpatora. Pustelnik próbował go przekonać do powrotu do zamku, by Kirkor uporządkował swoje sprawy osobiste, życzył mu też stania się wdowcem, nie ojcem, ponieważ wie on o czynach Balladyny. Do Pustelnika przychodzi też matka Balladyny, którą wcześniej oślepił piorun. Próbowała też popełnić samobójstwo, ale wciąż wierzyła, że jej córka się opamięta. Pustelnik obiecał kobiecie sprawiedliwy sąd Balladyny.
Tymczasem w nocy Balladyna spotyka Kostryna i wie, że mężczyzna planował ją zabić. Wcześniej mężczyzna zdobył koronę Lecha od Grabca, który tam zasnął. Rycerz zdenerwował się faktem, że Balladyna widziała, że ją znalazł. Balladyna i Kostryn postanowili razem działać przeciwko Kirkorowi, który udał się do Gniezna. jakiś czas potem naczelnik zamku stwierdził, że Balladyna jest w ciąży. Kobieta przekupiła też lud, aby wstąpić na tron.
Balladyna obejmuje tron
Goplana odchodzi wraz z kluczem żurawi, zdaje bowiem sobie sprawę, że tak bardzo namieszała w ludzkich sprawach, że doprowadziła do wielu tragedii. W Gnieźnie Kirkor jest przekonany o powodzeniu swojej misji i przywróceniu na tron Popiela III. Tymczasem przybywa do niego goniec z informacją o śmierci Pustelnika. Znaleziono go powieszonego w jego chacie. Kirkor dowiaduje się też o istnieniu samozwańca, który pragnie zdobyć tron Popiela dla siebie.
Balladyna obawia się klęski swoich wojsk, zatem szykuje zatruty nóż, by w razie klęski popełnić samobójstwo. Nie chce ona bowiem, by Kirkor dowiedział się, kto był czyhającym na tron Popiela samozwańcem. Ostatecznie jednak Kirkor przegrał bitwę i zginął. Balladyna została nowym królem. Kobieta nakazała ściąć głowy dowódców, ujawniła się i przekroiła chleb zatrutym nożem. Balladyna udała się do Gniezna, gdzie otruła Kostryna. Ten przed śmiercią jeszcze przestrzegł wszystkich, by strzegli się okrutnej królowej. Kobieta wytłumaczyła jego śmierć chorobą. Zarządziła, by odnaleziono ciało Kirkora i oddano mu cześć.
Balladyna jako nowa władczyni musi rozwiązać sprawy sądowe. Jako pierwsze zostaje wniesione oskarżenie otrucie Kostryna. Podnosi je królewski lekarz, a kanclerz przypomina kobiecie, że sprawca tego czynu będzie ukarany śmiercią, przez sąd lub przez Boga. Balladyna wydaje zatem na mordercę Kostryna wyrok śmierci. Dalej pojawia się Filon, który niesie ze sobą dzban malin oraz nóż. Opowiada on o śmierci Aliny, żąda rozwiązania tej sprawy i sprawiedliwości. Balladyna ponownie orzeka wyrok śmierci i niechcący ujawnia przed zebranymi, że zbrodni dokonała kobieta. Przed Balladyną stanęła jako ostatnia oślepiona wdowa. Żaliła się ona na córkę, która wygnała ją z domu. Kanclerz oznajmił, że takie występki karane są śmiercią, ale wdowa nie chciała zdradzić imienia swojej córki. Próbowała wycofać swoje oskarżenia, ale na to było już zbyt późno. Kobieta umarła na torturach w trakcie przesłuchania. Balladyna ponownie wydała karę śmierci na samą siebie. W tym momencie kobieta zginęła od rażenia piorunem. Rozbrzmiały dzwony pogrzebowe.
W epilogu przedstawiona została dyskusja dziejopisa Wawela z publicznością. Wawel oznajmia, że Balladyna pochodziła ze słowiańskiego rodu Obotrytów lub mitycznego kraju Amazonek. To miało być powodem jej wojowniczego charakteru i żywego temperamentu. Dziejopis określa też rządy bohaterki mianem sprawiedliwych, ale publiczność się z nim nie zgadza. Śmierć królowej miała wynikać z konieczności bicia w dzwony podczas burzy. Publiczność jednak zarzuca dalej Wawelowi fałszywe pochlebstwa i kazała mu oddalić się za kulisy.