W wieku XIX rozpoczął się proces emancypacji kobiet, co znalazło swoje odbicie w wielu dziełach literackich z tego okresu. Motyw ten pojawia się między innymi w twórczości Bolesława Prusa, na przykład w powieści „Lalka”. Miało to miejsce dlatego, że Prus, jako autor pozytywistyczny, podejmował wiele myśli filozoficznych tego okresu i rozważał je, tworząc z nich historie swoich bohaterów. Widział on, jak bardzo różni się codzienne życie kobiet od mężczyzn i dysproporcje te uwzględnił w swoich tekstach.
Prus ukazał, jak we współczesnych mu czasach kobiety były zależne finansowo od mężczyzn, zrobił to na przykładzie między innymi Izabeli Łęckiej. Nie miała ona szans zarządzać majątkiem rodziny, dlatego jej ojciec mógł beztrosko wydawać jej pieniądze, w trakcie gdy ona nie mogła zaprotestować. Istniało niewiele możliwości zarabiania pieniędzy przez kobiety, które często stawały całkowicie uzależnione od innych. Osoby z niższych warstw społecznych często ta sytuacja doprowadzała do prostytucji.
W „Lalce” Prus przedstawił postaci kobiece, które biernie poddawały się swojemu losowi. Były to głównie arystokratki, przyzwyczajone do luksusów, pozbawione dostępu do prawdziwego świata, oderwane od jego rzeczywistości. Jednak nie zabrakło także w powieści portretów silnych kobiet, które walczyły o siebie, tak jak pani Stawska. Mimo ciężkiego życia i trudnego położenia zawsze starała się dbać o swoją rodzinę, co było wyrazem prawdziwej emancypacji.
Prus dostrzegał więc ruchy emancypacyjne rodzące się wśród kobiet we współczesnych mu czasach oraz wysiłki podejmowane na jego rzecz. Trafnie diagnozował także problemy trapiące poszczególne grupy społeczne. Sam autor dostrzegał zalety, jakie mogła dla wszystkich nieść ekonomiczna równość obu płci, widział też, jak wiele potencjału społecznego marnuje się poprzez odcięcie kobiet od możliwości realizowania się poza domem.