Losy Polski pełne są zakrętów, przerażających historii oraz walki o wolność i niepodległość. Wiąże się to z tym, że wielokrotnie życie jej obywateli było zakłócane przez wydarzenia dziejowe, zmieniające czasami losy całych rodzin. W sposób szczególny tragiczna historia ojczyzny dotyczy losów młodzieży polskiej, która wchodziła wielokrotnie w dorosłość w trakcie sytuacji granicznych, często zmieniając perspektywę postrzegania świata dla całego pokolenia, a także brutalnie przerywając wiele młodych, obiecujących życiorysów. Przez lata barwnej historii młodzież polska wycierpiała wiele trudów z rąk oprawców jej ojczyzny, a losy jej były wyjątkowo skomplikowane. Zobrazowali to między innymi Adam Mickiewicz w swoim dramacie „Dziady”, osadzonym w czasach zaborów oraz Aleksander Kamiński w opartej na prawdziwych wydarzeniach powieści „Kamienie na szaniec”.
W dziele Mickiewicza polska młodzież mierzy się z trudną sytuacją, w której jej ojczyzna pozostaje w mocy zaborcy, rozdarta na trzy części i pozbawiona pomocy ze strony innych europejskich państw. Wszystko to nie sprawia jednak, że młodzi Polacy poddają się bez walki i akceptują swój los bez żadnej próby jego zmiany. Wręcz przeciwnie – młodzież jest aktywnie zaangażowana w walkę o odzyskanie swojego kraju i uwolnienie go z rąk zaborców. Widać to chociażby w scenie „Dziadów” dziejącej się w salonie warszawskim, gdzie to z młodzieży składa się patriotyczne towarzystwo, przejmujące się losem swojej ojczyzny. Skutkuje to niestety tym, że staje się ona jedną z najbardziej ciemiężonych grup w Polskim społeczeństwie. Młodzież cierpiała z powodu licznych represji, jakie stosowało wobec niej imperium rosyjskie – były to przesłuchania, tortury, wieloletnie więzienie czy wreszcie zesłania na Sybir, gdzie przymuszano ludzi do wykonywania ciężkich prac w nieludzkich warunkach. Wszystko to groziło bojownikom o wolność Polski, jednak mimo to podejmowali one liczne działania, które miały utrudnić życie zaborcy.
Mickiewicz w „Dziadach” daje też czytelnikom do zrozumienia, jak młodych ludzi dotykała opisywana przez niego przemoc. W jednej ze scen trzeciej części dramatu Jan Sobolewski – uwięziony razem z Konradem i innymi patriotami – opowiada o tym, jak był świadkiem wywożenia więźniów politycznych na Sybir. Najmłodszy dostrzeżony przez niego uczestnik wywózki to dziesięciolatek – jego noga skuta jest zbyt ciężkim dla niego łańcuchem. Na Syberię wywożeni byli polscy młodzi patrioci, co było skutecznym zabiegiem w przypadku łamania oporu w społeczeństwie. Mickiewicz przedstawia losy polskiej młodzieży tamtych czasów takimi historiami jak porwanie Cichowskiego, uwięzienie Żegoty czy wiele innych opowieści, które przekazywali sobie wzajemnie więźniowie osadzeni w klasztorze. Autor daje do zrozumienia, że tortury, przesłuchania i wywózki poza kraj stały się dla młodych ludzi tamtych czasów pokoleniowym doświadczeniem i traumą.
Historia nie przyniosła jednak polskiej młodzieży łatwiejszych czasów. Po zaborach przyszła pierwsza wojna światowa, a po niej także i druga. Jednak postawa polskiej młodzieży nie załamała się, a jej poczucie godności, patriotyzmu i potrzeba wolności nie załamały się i nie zmieniły. Widać to w powieści Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”. Opisuje ona losy pokolenia, które w dorosłość zaczęło wchodzić w tym samym roku, w którym wybuchła wojna. Historia oparta jest na relacji z prawdziwych wydarzeń, w których brała udział trójka młodych chłopców – Rudy, Alek i Zośka. Wybuch konfliktu zbrojnego całkowicie zmienił ich życie, przekreślił plany na przyszłość i zmusił przyjaciół do przyspieszonego i przedwczesnego dojrzewania, którego nie doświadczyli ich rówieśnicy dorastający w czasach pokoju. Tak jak młodzież przedstawiona w „Dziadach” Mickiewicza, tak bohaterowie powieści Kamińskiego poświęcają swoją wolność, by walczyć o okupowaną ojczyznę.
Codziennie przeprowadzają ryzykowne akcje wymierzone w najeźdźcę, a każda z nich może skończyć się dla nich aresztowaniem, torturami oraz śmiercią. Rudy, Alek, Zośka i inni młodzi ludzie znają to ryzyko, jednak nie powstrzymuje ich ono przed próbami ratowania kraju, w którym się wychowali. Wielu z opisywanych bohaterów – a co za tym idzie autentycznych postaci – dla ojczyzny złożyło najwyższą ofiarę z własnego życia i nie doczekało końca wojny. Los polskiej młodzieży w trakcie II wojny światowej pełen więc był poświęcenia, wyrzeczeń i zagrożenia, nie powstrzymało jej to jednak przed walką o własną godność i wolność, które po raz kolejny w dziejach kraju zostały jej odebrane. Młodzi ludzie czuli, że tak po prostu należy postępować.
Dzięki obrazom zapisanym w literaturze takiej jak „Dziady” czy „Kamienie na szaniec” prześledzić można trudne losy polskiej młodzieży. Wiele pokoleń, wchodząc w dorosłość. doświadczyło w Polsce strasznych wydarzeń historycznych, które na zawsze zmieniły ludzkie życie. Młodzież polska na przestrzeni wieków zawsze była jednak gotowa aktywnie działać i walczyć o swój kraj i prawo do godności i niezależności – nawet jeśli groziło to utratą życia.