„Potop” autorstwa Henryka Sienkiewicza to obszerna, wielowątkowa opowieść, w której pojawia się również wiele postaci. Część z nich jest całkowicie fikcyjna, inne zaś częściowo oparte na faktycznych postaciach, a jeszcze inne są literackim odwzorowaniem osób znanych z historii Polski. Sienkiewicz zadbał o to, by każdy z opisywanych bohaterów był wiarygodny i wyposażony w pogłębiony portret psychologiczny i własną historię.
Bohaterowie Potopu
Andrzej Kmicic – to główny bohater powieści Sienkiewicza. Kmicic jest postacią dynamiczną, ulegającą olbrzymiej przemianie swojego charakteru. Początkowo to awanturnik i hultaj, który popełnia wiele błędów, między innymi służy zdrajcom ojczyzny w czasie potopu szwedzkiego, czyli Radziwiłłom. Z czasem jednak rozumie swój błąd, zmienia imię na Babinicza i zaczyna zachowywać jak prawdziwy patriota. Kmicic odkupuje swoje grzechy i ostatecznie zdobywa miłość swojej ukochanej, czyli Oleńki Billewiczówny.
Aleksandra Billewiczówna – główna postać kobieca i ukochana Kmicica. Oleńka to kobieta szlachetna, wierna i honorowa, która nie może znieść zła i krzywdy, jakie wyrządził innym Kmicic. Stoi przy swoim zdaniu do czasu, aż orientuje się, jak bardzo zmienił się Kmicic. Wówczas odwzajemnia jego miłość i zostaje jego żoną. Gdyby tego nie uczyniła, to zgodnie z wolą dziadka musiałaby spędzić życie w klasztorze.
Michał Wołodyjowski – postać znana z innych części trylogii, znany jako mały rycerz z powodu swojego wzrostu, człowiek niezwykle szlachetny, odważny i honorowy. Zasłynął z niezwykłych umiejętności szermierki i pokonał w pojedynku samego Kmicica. Niezwykle patriotyczna i sprawiedliwa postać.
Jan Onufry Zagłoba – kolejna postać znana z całej trylogii Sienkiewicza. To starszy szlachcic, krzykliwy, gadatliwy i zawsze chętny do sięgnięcia po kielich. Bardzo sprytny i przebiegły, mimo iż nie wykazuje się taką odwagą, jak inni bohaterowie. W powieściach spełnia funkcję komiczną.
Bogusław Radziwiłł – magnat i zdrajca ojczyzny. W czasie potopu szwedzkiego sprzymierzył się z wrogami. Chciał bowiem zdobyć jeszcze większy majątek oraz władzę. Jedna z najważniejszych osób w ówczesnej Polsce.
Król Jan Kazimierz – król Polski w czasach potopu szwedzkiego. Gdy rozgorzał konflikt, ukrył się przed wrogami. W powieści Sienkiewicza symbolizuje całą Polskę. W związku z tym autor przedstawił jego mocno wyidealizowaną oraz wybieloną wizję.
Janusz Radziwiłł – magnat, krewny Bogusława. Równie egoistyczny, wpływowy i żądny władzy oraz luksusów. Zdradził ojczyznę dla realizacji własnych planów oraz kaprysów. W „Potopie” widoczny jest jego upadek.
Stary Kiemlicz – ubogi szlachcic, pozostający w służbie u Kmicica, ma dwóch synów. Zdarzało mu się rabować gościńce, człowiek sprytny, zaradny i potrafiący znaleźć wyjście z każdej sytuacji, ale wierny Kmicicowi.
Synowie Kiemlicza – synowie starego Kiemlicza, bliźniacy Kosma i Damian. Razem z nim służyli Kmicicowi i rabowali gościńce.
Roch Kowalski – początkowo służył Januszowi Radziwiłłowi. Nie był specjalnie inteligentną osobą, co sprytnie wykorzystał Zagłoba w trakcie ucieczki. Słynął za to z ogromnej siły i dwa razy niemal zabił króla szwedzkiego.
Paweł Jan Sapieha – wojewoda wileński, dowódca militarny, lubiący ucztować i spędzać czas z kobietami. Poświęcił cały swój majątek, by ratować ojczyznę i to on oczyścił Kmicica z zarzutów i potwarzy.
Stefan Czarniecki – autentyczna postać. Wyjątkowo odważny żołnierz, upamiętniony w polskim hymnie. Zajmował wiele ważnych stanowisk, zwłaszcza w wojsku.
Anusia Borzobohata-Krasieńska – dawna narzeczona pana Podbipięty, niezwykle piękna kobieta o zalotnym charakterze. Zaprzyjaźniła się z Oleńką i razem z nią zaplanowała ucieczkę z zamku.
Soroka – oddany wachmistrz Kmicica. Znany ze szczególnej odwagi oraz z umiejętności walki. Gdy Kmicic był ranny, to Soroka pilnował, by bohater wrócił do zdrowia. Był człowiekiem uczciwym i sprawiedliwym.
Ojciec Augustyn Kordecki – przeor klasztoru na Jasnej Górze. Dowodził też jego obroną w trakcie ataku Szwedów. To on rozgrzeszył Kmicica z jego win.
Tomasz Billewicz – stryj Oleńki, człowiek odważny, ale łatwowierny. Niemal oddał Oleńkę za żonę Bogusława Radziwiłła.
Charłamp – dowódca dragonów samego Janusza Radziwiłła. W głębi duszy jednak chciał walczyć po stronie ojczyzny.