Zdążyć przed Panem Bogiem – bohaterowie

Autor: Marta Grandke

„Zdążyć przed Panem Bogiem” to wywiad, jaki Hanna Krall przeprowadziła z Markiem Edelmanem, jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim, które wybuchło w kwietniu 1943 roku. Edelman opowiada o swoich doświadczeniach z tego okresu, a w jego wspomnieniach pojawia się wiele faktycznie żyjących wówczas osób.

Marek Edelman to rozmówca Hanny Krall, ostatni żyjący wówczas przywódca powstania w getcie warszawskim. Edelman po wojnie zajął się medycyną, pracował jako kardiochirurg. Należał do Bundu, był jednym ze współzałożycieli ŻOB-u. W getcie był gońcem szpitalnym i nosił krew ludziom, którzy chorowali na tyfus. Był też zastępcą Mordechaja Anielewicza, a po jego samobójstwie przejął funkcję dowódcy. Po wojnie przeniósł się do Łodzi, gdzie zajął się medycyną i został kardiochirurgiem. 

Mordechaj Anielewicz to pierwszy przywódca powstania w getcie warszawskim. Był także komendantem ŻOB-u. Bardzo chciał przewodzić powstaniem, jednak czasami zachowywał się nierozsądnie. Popełnił samobójstwo wraz ze swoją dziewczyną i innymi bojownikami w otoczonym bunkrze przy ulicy Miłej. 

Arie Wilner to kolejny uczestnik powstania w getcie warszawskim. Był członkiem ŻOB-u po aryjskiej stronie i pracował jako łącznik AK. Ze względu na swoją urodę bez problemu poruszał się poza gettem. Był torturowany przez gestapo, ale udało mu się uciec. To on zachęcił innych do zbiorowego samobójstwa w otoczonym bunkrze przy ulicy Miłej.

Adam Czerniaków był inżynierem, który objął także pozycję prezesa Rady Gmi­ny Żydow­skiej, czyli Ju­den­ra­tu. Popełnił samobójstwo w roku 1942, gdy dowiedział się o tym, że Niemcy rozpoczęli akcję przesiedleńczą na Wschód, która naprawdę zakładała wywożenie codziennie ludzi do Treblinki.

Michał Klepfisz to członek ŻOB-u, który miał wykształcenie chemiczne i był inżynierem. Uczył się produkować materiały wybuchowe. Zginął na początku powstania po tym, jak własnym ciałem zasłonił karabin maszynowy, żeby jego towarzysze mogli się wydostać spod ostrzału.

Pola Lifszyc to młoda dziewczyna, którą Marek Edelman wyprowadził z Umschlagplatzu i która miała szansę przeżyć po aryjskiej stronie. Wróciła jednak do transportu, gdy dowiedziała się, że zabrano tam jej matkę.

Icchak Cukierman pełnił funkcję zastępcy Anielewicza po aryjskiej stronie miasta. Zawsze miał ze sobą torbę pełną granatów. Opuścił getto przed walkami, ale uczestniczył w powstaniu warszawskim. Po wojnie wyjechał do USA.

Teodozja Goliborska to lekarka pracująca w szpitalu w getcie. Prowadziła badania nad chorobą głodową i wyróżniała trzy jej etapy.

Abraham i Luba Blum to małżeństwo żyjące w getcie. On zginął, uciekając przed gestapo przez okno, a ona prowadziła szkołę pielęgniarską.

Zalman Frydrych to człowiek, który przemycał broń dla powstańców. W czasie walki przy fabryce szczotek strzelił w reflektor.

Hennoch Rus to kolega Edelmana. Jego syn chorował na tyfus i nie przeżył transfuzji krwi.

Frania to młoda Żydówka, która ocalała dzięki numerkowi życia.

Profesor Jan Moll to znany kardiochirurg, mentor Edelmana w jego pracy po wojnie.

Elżbieta Chętkowska to współpracowniczka Edelmana, popełniła samobójstwo.

Inżynier Wilczkowski to jeden z pacjentów operowanych przez doktora Molla.

Jürgen Stroop dowodził akcją likwidacji warszawskiego getta.