Cierpienie i śmierć to aspekty życia, z jakimi ostatecznie spotka się każdy człowiek. Dotyczą one bowiem zarówno jego samego, jak i jego bliskich. Nie da się przed nimi uciec i ostatecznie każdy musi się z nimi zmierzyć. Ten aspekt ludzkiej egzystencji był obiektem wielu refleksji filozofów. Jednak czasami śmierć czy cierpienie przybierają niewyobrażalne rozmiary, jak na przykład w czasie kryzysu czy sytuacji granicznych, takich jak wojna, epidemia czy inne momenty w życiu człowieka, które wyróżniają się na tle zwykłej, spokojnej rzeczywistości. W takich chwilach człowiek czasami musi mierzyć się z wyjątkowo przytłaczającym cierpieniem lub z brutalną, niespodziewaną śmiercią jego bliskich. Może radzić sobie na różne sposoby z tym doświadczeniem. Widać to w takich dziełach jak „Dżuma” Alberta Camusa, „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall, w Księdze Hioba ze Starego Testamentu czy w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego.
Powieść „Dżuma” ukazuje ludzkie cierpienie i śmierć z powodu epidemii tytułowej choroby, która nagle ogarnia algierskie miasteczko Oran. Jego mieszkańcy zaczynają chorować, doświadczać w związku z tym ogromnego bólu i ogromu śmierci, która może każdego z nich spotkać w dowolnej chwili. Dżuma rozprzestrzenia się bowiem szybko i jest bardzo zaraźliwa, dlatego też nikt właściwie nie jest bezpieczny. W obliczu tego zagrożenia niektórzy, tak jak doktor Bernard Rieux czy Jean Tarrou, starają się mu przeciwdziałać – leczyć chorych, dbać o nich, starać się o to, by przeżyli i by choroba została opanowana. Inni z kolei zaczynają korzystać z życia w obawie przed tym, że następnego dnia mogą być już chorzy i zabawiają się wraz z innymi mieszkańcami Oranu. Z kolei jednostki takie jak Cottard korzystają z panującego chaosu, by się na nim dorobić i cieszy się tym, że otaczający go świat wypadł ze swoich zwyczajnych torów. Z kolei ojciec Paneloux początkowo próbował znaleźć w religii wyjaśnienie otaczającego go cierpienia, jednak z czasem musiał je po prostu zaakceptować.
W utworze Hanny Krall w rozmowie z Markiem Edelmanem „Zdążyć przed Panem Bogiem” społeczność żydowską dotyka tragedia II wojny światowej i Zagłady. Jest to doświadczenie skrajnego zła, cierpienia i nieustanne zagrożenie śmiercią. Ludzie jednak nie pozostali w tym przypadku bierni i nie pozwolili okupantowi na to, by decydował on o sposobie ich umierania. W obliczu takiego zła i nienawiści chwycili za broń i rozpoczęli powstanie, które nie miało szans na powodzenie, ale przypomniało światu, że w getcie warszawskim umierają ludzie. Zło i cierpienie zrodziło w nich bunt i chęć reakcji oraz walki z tym, co złe i niesprawiedliwe. Nie mieli szans, by umknąć śmierci, dlatego też postanowili, że umrą w taki sposób, w jaki oni wybiorą, a nie tak, jak zgotowali im to inni.
