Jakie znaczenie ma tytuł dla odczytania sensu utworu? Omów zagadnienie na podstawie Dżumy Alberta Camusa. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Autor: Marta Grandke

Na ogólny sens utworu wpływ ma wiele rzeczy. Może to być interpretacja czytelnika, może intencja autora, zastosowane metafory lub jeszcze wiele innych czynników. Między innymi jest to nadany utworowi tytuł, który może naprowadzić odbiorcę na przykład na konkretny trop interpretacyjny i zmienić sposób jego spojrzenia na cały tekst. Tytuł sam w sobie może być metaforą, którą należy zgłębić i prawidłowo odczytać, by dowiedzieć się, jaki cel przyświecał autorowi w trakcie pisania. Nie da się oddzielić tytułu od powieści, dlatego należy mu się uważnie przyjrzeć i zastanowić nad tym, co może się za nim kryć. Wiele znaczących dla kultury dzieł charakteryzuje się tytułami o więcej niż jednym znaczeniu. Można na tym polu wyróżnić takie utwory jak „Dżuma” Alberta Camusa, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego oraz „Lalkę” Bolesława Prusa.

Tytuł powieści „Dżuma” w warstwie dosłownej odnosi się do wybuchy epidemii tej choroby w mieście Oran, które musiało zmagać się z tą ciężką sytuacją na własną rękę. Dosłownie można rozumieć więc całość jako opowieść o zarazie, jaka ogarnęła opisaną przez autora społeczność. Jednak „Dżuma” uznawana jest za powieść parabolę o charakterze metaforycznym. W takich okolicznościach tytułowa choroba interpretowana jest jako metafora zła czającego się na świecie, gotowego w każdej chwili na nowo siać zniszczenie w ludzkim życiu. Porównywane jest ono między innymi do tragedii wojny, jaka miała miejsce w latach czterdziestych, akcja powieści bowiem także dzieje się w tym okresie.

W takim kontekście tytuł nie odnosiłby się jedynie dosłownie do choroby, ale także do zła, przybierającego między innymi postać wojny, takiej jak II wojna światowa. Pozorne zakończenie epidemii czy konfliktu to jedynie chwilowe zwycięstwo, zło bowiem zawsze czeka na sprzyjającą okazję i jego gotowe na nowo rozpocząć swoje działania. Ludzie mogą z nim walczyć i odnosić nawet pewne sukcesy, tak jak mieszkańcy Oranu w walce z epidemią, ale nie zmienia to faktu, że nie są w stanie na zawsze wyeliminować zła z otaczającego ich świata. Tak samo zawsze będą istnieć zarazki tytułowej dżumy, gotowe do aktywowania się w bardziej sprzyjających warunkach. Tytuł powieści Camusa odnosi się zatem do więcej niż jednego znaczenia.

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku powieści „Przedwiośnie”. Pozornie tytuł ten nawiązuje do pory roku – do momentu, w którym cała przyroda budzi się do zimie i jest gotowa do rozwoju i dalszego życia. Jednak w przypadku dzieła Żeromskiego tytułowe przedwiośnie jest także metaforą odnoszącą się do głównego bohatera, Cezarego Baryki, jak i do Polski, która właśnie odzyskała niepodległość. Polska i Baryka znajdują się w takim etapie swojego istnienia, w którym właśnie wybudzili się z dawnego życia i rozpoczynają jego kolejny etap, pełen możliwości rozwoju i nowych okazji. Może on się okazać kluczowy i odpowiadać za to, w jaki sposób się oni kształtują. Przedwiośnie jest więc metaforą momentu życia bohatera i historii zniewolonego wcześniej kraju.

Tytuł „Lalka” bywa interpretowany jako symbol różnych aspektów powieści. Mówi się, że oznacza on Izabelę Łęcką, próżną, piękną i pustą, tak jak niektóre zabawki. Jeszcze inni odczytują to słowo jako nawiązanie do sporu o lalkę między panią Stawską a baronową Krzeszowską. Tytułowa lalka interpretowana jest jednak jako nawiązanie do teorii, według której wszyscy ludzie są jedynie marionetkami w teatrze świata, co mają symbolizować marionetki na sklepowej wystawie, regularnie ustawiane tam przez Ignacego Rzeckiego. Oznacza to, że człowiek nie ma realnego wpływu na swój los.

Dodaj komentarz