Każdy człowiek potrzebuje poczucia celu w życiu, by nadać swoim działaniom sens i by nie zagubić się w poczuciu wewnętrznej pustki. Zdarza się jednak, że niektórzy takiego celu nie mają, nie są go w stanie określić i nie czują tego, co inni nazywają tym, co ich tak naprawdę określa. Wówczas tacy bohaterowie swoje życie często spędzają na poszukiwaniu czegoś, co nada ich życiu sensu i wyznaczy im zadowalający kierunek działania, który sprawi, że poczują oni, że ich losy zmierzają dokądś i wszystko to ma określony cel. Jest to motyw szczególnie często wykorzystywany przez licznych twórców literackich. Zaobserwować go można w takich dziełach jak „Kordian” Juliusza Słowackiego, „Lalka” Bolesława Prusa czy „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego.
Kordian to główny i tytułowy bohater romantycznego dramatu pióra Słowackiego. Na początku utworu jest on bardzo młodym chłopcem, którego życie ogranicza się do przebywania w szlacheckim dworku. Kordian cierpi z powodu nieszczęśliwej miłości i próbuje z tego powodu popełnić nawet samobójstwo. Następnie wyrusza w podróż po Europie, odwiedza takie państwa jak Anglia, Włochy czy Watykan. Tam odkrywa prawdziwą naturę otaczającego go świata. Widzi, że rządzą nim pieniądze, ludzie nie pragną już prawdziwych uczuć takich jak miłość, ale raczej zysku, poezja fałszuje i upiększa obraz rzeczywistości i nawet sam papież – autorytet moralny – może być oportunistą i przekładać swoje korzyści ponad wolność całego narodu polskiego.
Kordian jest boleśnie rozczarowany swoimi odkryciami i sprawiają one, że gorzknieje i dojrzewa. Z niewinnego chłopca staje się mężczyzną, który widzi, jakie jest prawdziwe oblicze świata i nie waha się go za to sądzić. Formułuje też koncepcję winkelriedyzmu, która ma pomóc jego ojczyźnie uwolnić się spod zaborów. Kordian już wie, że koniecznie będzie poświęcenie się i ofiary, by inni mogli wywalczyć swoją wolność i jest z tym pogodzony. Odnajduje swój cel w życiu, którym jest walka o niepodległość Polski. Ma zamiar się poświęcić, by to osiągnąć i bierze na siebie misję zamordowania cara.
Powieść „Lalka” ukazuje poszukiwanie celu w życiu i spojrzenie na świat bohatera rozdartego między dwiema epokami. Jest nim Stanisław Wokulski znany także jako romantywista. W jego światopoglądzie łączą się bowiem elementy romantyzmu i pozytywizmu, które często wzajemnie się wykluczają i sprawiają, że Wokulski nie potrafi zrozumieć, kim jest i co chce osiągnąć. Z jednej strony jest praktycznymi handlarzem, ocenia świat trzeźwo i walczy o własne korzyści, wierzy też w naukę. Jego romantyczne cechy widoczne są za to w jego szalonej, skazanej na porażkę miłości do Izabeli Łęckiej, której Wokulski nie potrafi porzucić.
Bohater miota się więc na styku epok, doznając wewnętrznych sprzeczności, w wyniku których nie potrafi osiągnąć wewnętrznego spokoju i szczęścia. Nawet zdobycie ręki Łęckiej okazuje się być ostatecznie jego klęską. Wokulski jest człowiekiem, który nie wie, jaki jest jego cel i co tak właściwie sądzi o niektórych aspektach otaczającego go świata, co sprowadza na niego klęskę.
W powieści „Przedwiośnie” czytelnik ma okazję obserwować dorastanie głównego bohatera, Cezarego Baryki. Dorasta on w burzliwych okolicznościach bolszewickiej rewolucji w Baku i obserwuje, jak Polska próbuje się odbudować po odzyskaniu niepodległości. Baryka szuka swojego celu w życiu, a jego spojrzenie na świat dopiero się kształtuje. Próbuje on pogodzić ze sobą socjalistyczne sympatie z miłością do rodzącej się ojczyzny. Udaje mu się to dopiero na końcu powieści, gdy już pewny siebie Baryka dołącza do protestu robotników, co jest manifestem jego dojrzałych poglądów.