Melchior Wańkowicz to autor autobiograficznej powieści pod tytułem „Ziele na kraterze”. Opiera się ona na wspomnieniach jego życia rodzinnego, zwłaszcza okresu dorastania dwóch córek autora, Krystyny i Zofii. Wańkowicz relacjonuje wydarzenia od momentu narodzin Krystyny, aż do jej śmierci, opisując swoje metody wychowawcze, rodzinne wyprawy, kontakty z bliskimi oraz inne, codzienne sytuacje, z jakimi rodzina Wańkowiczów musiała sobie radzić. W pewnym momencie w powieści pojawiają się jednak też retrospekcje narratora, czyli Wańkowicza.
Wspomnienia Melchiora Wańkowicza dotyczą jego własnej edukacji i pojawiają się, gdy zastanawia się on nad tym, jak dalej będą rozwijały się jego córki. Wańkowicz uczęszczał do szkoły w czasach, gdy Polska wciąż była pod zaborami, co miało znaczący wpływ na wygląd jego edukacji. To właśnie dlatego Wańkowicz opisuje swoje wspomnienia związane z nauczycielem, który był Rosjaninem i uczył go historii. Uczniowie na początku nie lubili go i robili wszystko, by go upokorzyć. Profesor zwany Bucefałem znosił to i pozwolił nawet Wańkowiczowi poprowadzić lekcję o zaborach w języku polskim. Nauczyciel dawał swoim podopiecznym wiele swobody, czym w końcu zasłużył na ich sympatię.
Przywołane wspomnienie Wańkowicza pokazuje, w jakich okolicznościach kształtował się i dorastał autor powieści. Takie wydarzenia miały bowiem wpływa na jego wartości czy przekonania dotyczące otaczającego go świata. Łatwiej zatem jest zrozumieć dzięki temu jego postawę oraz perspektywę, z jakiej patrzy on na świat. To także sposób na rozwinięcie w powieści jego postaci i ubogacenie jej. Czytelnik ma także szansę dowiedzieć się, dlaczego Wańkowicz podejmuje konkretne decyzje wychowawcze. Retrospekcja w „Zielu na kraterze” pokazuje fundamenty, na jakich wyrósł sam autor powieści.