Jednym z najważniejszych dzieł, jakie powstały w okresie epoki romantyzmu, jest dramat autorstwa Juliusza Słowackiego zatytułowany „Kordian”. Ukazuje on odmienną niż u Mickiewicza koncepcję poświęcenia się i walki o wolność. Głównym bohaterem dzieła, którego losy uosabiają refleksje Słowackiego na ten temat, jest tytułowy Kordian – młody chłopak, który przechodzi wewnętrzną przemianę i jest określany jako postać dynamiczna.
Charakterystyka Kordiana
Na początku dramatu Kordian jest piętnastoletnim chłopcem bez wzajemności zakochanym w starszej od siebie Laurze. Oprócz tego mierzy się też z faktem, że jego przyjaciel popełnił samobójstwo. Wszystko to powoduje, że w tak młodym wieku Kordian snuje refleksje na temat sensu ludzkiej egzystencji i pustki, jaka jej towarzyszy. Jest osobą melancholijną, wrażliwą i łatwo popadającą w przygnębienie. Dostrzega problemy, które trapią świat, ale nie jest w stanie sobie z nimi poradzić, co go dodatkowo wprawia w depresyjny nastrój. Jego stan można określić jako Weltschmerz oraz nudę egzystencjalną, czyli pojęcia chętnie wykorzystywane w okresie romantyzmu.
Kordian rozmyśla o tym przed dworkiem szlacheckim, a pociesza go jego sługa, dlatego wnioskować można, że bohater ma szlacheckie pochodzenie. Nie wiemy jednak nic o rodzinie Kordiana, a chłopaka w trudnej chwili zdaje się wspierać jedynie jego sługa, Grzegorz. Kordian próbuje także w przypływie motywacji wyznać swoje uczucia Laurze. Ta jednak, świadoma tego, że chłopiec się w niej durzy, traktuje go lekceważąco i nie podchodzi do jego wyznania poważnie. To dodatkowo przybija Kordiana i sprawia, że sam próbuje przy pomocy pistoletu targnąć się na swoje życie. Udaje mu się jednak ją przeżyć. Niespełniona miłość do Laury, która nie była zainteresowana relacją z młodszym od niej chłopcem, sprawiła, że Kordian nie był w stanie poradzić sobie z własnymi emocjami i nadwrażliwością. W związku z tym strzela sobie w pierś, o czym Grzegorz informuje potem Laurę.
Kordian jest osobą wrażliwą na piękno natury, spędzającą na jej łonie sporo czasu. Oprócz tego sądzi też, że jest w stanie dokonać w swoim życiu rzeczy wielkich i ważnych. Kordian nie ma jednak pojęcia, kim tak naprawdę jest, jaki jest jego cel w życiu i jak zacząć działać, by przejść od marzeń do realizacji swoich planów o wielkich dokonaniach. Kordian tkwi więc w miejscu, niezdolny do obrania w swoim życiu konkretnego kierunku. Do czynu pcha go dopiero przeżycie próby samobójczej. Kordian przemienia się z wrażliwego młodzieńca w podróżnika, romantycznego wędrowca, który wyrusza, by zwiedzić Europę.
Podróż staje się dla niego także metafizyczną wyprawą w głąb samego siebie, w wyniku czego Kordian zmienia się i dojrzewa. Rozczarowania przeżyte w Anglii, Włoszech i Watykanie uczą go, jaka jest prawdziwa natura świata i że ludźmi rządzi przede wszystkim chęć zysku oraz wzbogacenia się. Kordian próbuje między innymi prosić papieża o pomoc dla walczącego narodu polskiego, ale nie zostaje przyjęty dobrze i papież straszy go, że jeśli Polacy będą nieposłuszni, to czeka ich klątwa papieska. Wszystkie te wydarzenia sprawiają, że Kordian dojrzewa wewnętrznie i zmienia się w człowieka odmienionego, patriotę, który chce walczyć o swoją ojczyznę i o jej niepodległość. Pełna przemiana Kordiana ma miejsce na szczycie Mont Blanc, gdzie wygłasza on słynne hasło o Polsce jako Winkelriedzie narodów po czym na chmurze udaje się do swojej ojczyzny. Tam bierze udział w spisku wymierzonym w cara.
Odmieniony Kordian wierzy, że jest w stanie samodzielnie podołać takiemu zadaniu jak zamordowanie cara w jego sypialni. Uważa bowiem, że tak właśnie powinien postąpić dobry patriota, bez względu na konsekwencje, jakie może mieć jego czyn. Przed samą sypialnią Kordiana dopadają jednak wyrzuty sumienia i świadomość, że czyn ten zmieni go w mordercę. Wrażliwy Kordian ostatecznie nie wytrzymuje presji i mdleje. Zadanie nie zostaje wykonane.
Kordian przechodzi wewnętrzną przemianę od melancholijnego idealisty do zdecydowanego na działanie patrioty, szybko jednak okazuje się, że jego wrażliwa strona charakteru nadal w nim dominuje. Przestaje także wierzyć w ideały, które wcześniej były dla niego bardzo ważne. Ściąga to na Kordiana aresztowanie oraz wyrok śmierci. Bohater na własnej skórze przekonuje się o tym, że jednostka nie zawsze jest w stanie samodzielnie ocalić świat przed klęską.
Nie można zapomnieć o tym, w jakie epoce powstała postać Kordiana. Jest on bowiem przede wszystkim bohaterem romantycznym, z wieloma wiążącymi się z tym cechami charakteru. Jest to widoczne zwłaszcza podczas jego pobytu na górze Mont Blanc, gdzie Kordian zapoznaje czytelnika ze swoimi myślami i refleksjami na temat między innymi walki o niepodległość ojczyzny.
Kordian to postać charakterystyczna dla okresu, w którym Słowacki tworzył – wrażliwy patriota i melancholik, buntownik, walczący o oswobodzenie Polski spod zaborów. Kordian wraz całym swoim idealizmem mierzy się z problemami charakterystycznymi dla okresu, w którym przyszło mu żyć.