Nike z Samotraki to słynna rzeźba, datowana na III-II w. p.n.e. Znaleziono ją w 1863 roku na wyspie Samotraka. Nie zachowała się w całości do współczesnych czasów, jednak według wszelkich przypuszczeń przedstawiała boginię, która stała na dziobie okrętu. Symbolizowała zwycięstwo.
Nike z Samotraki – symbolika
Nike to bogini, która symbolizuje zwycięstwo. Ma postać kobiety z szeroko rozpostartymi skrzydłami, które wyglądają jak gotowe do postawienia kolejnego tryumfalnego kroku. Prawdopodobnie unosiła jedną dłoń ku górze, by pogratulować zwycięzcom, jednak obecnie nie ma na to pewnych dowodów. Głowa i ręce rzeźby uległy zniszczeniu. Nike ubrana jest jedynie w cienką, lekką szatę, która podkreśla jej kobiecą figurę i imituje łopotanie na wietrze.
Nike uznaje się za symbol sprawiedliwego, zasłużonego zwycięstwa. Oznacza nie tylko tryumf w bitwie, ale i pokonanie rywali w określonej dziedzinie, np. w sporcie. Uosabia waleczność, siłę i hart ducha w dążeniu do obranego celu. Jej postać zagrzewa do dalszej walki i niepoddawania się, pomimo wszelkich przeciwności. Obecnie wizerunek Nike wykorzystuje się w nagrodzie literackiej przyznawanej w Polsce od 1997 roku. Korzysta z niego również marka odzieży sportowej Nike, która używa logo przedstawiającego jedno skrzydło greckiej bogini.
Nike z Samotraki – nawiązania w literaturze
Nike jako bogini pojawia się w „Mitologii” autorstwa Jana Parandowskiego. Należała do pokolenia najstarszych bogów. Jej ojcem był Pallas, a matką bogini rzeki Styks. Nike pojawiała się wraz z rodzeństwem: Zelosem, Kratosem i Bią, którzy symbolizowali rywalizację, siłę i przemoc, towarzyszące bitwom. W literaturze polskiej najbardziej znanym nawiązaniem do greckiej bogini zwycięstwa jest wiersz Zbigniewa Herberta „Nike, która się waha”. Nike obserwuje w nim bitwę i waha się, której stronie należy się zwycięstwo. Z kolei w wierszu „Nike” Maria Pawlikowska-Jasnorzewska porównuje nieszczęśliwą miłość do Nike, która pomimo odciętych ramion i głowy nadal trwa. Tadeusz Gajcy z międzywojennego pokolenia Kolumbów napisał wiersz „Wczorajszemu”. Stworzył go w 1942 roku w Warszawie pod niemiecką okupacją. Pisze w nim:
„A tobie — dni wczorajsze w oczach nie ostygły,
ufałeś…
Księżyc sierpem zmrużone rzęsy kosił,
wśród krzyży zwijał światła purpurową nitkę;
żołnierze nieśli drżące, spokorniałe oczy
na sfruwającą powietrzem
białą Nike.”
Choć Nike jest symbolem zwycięstwa w walce, w wierszu Gajcego wiąże się ze śmiercią. Zwycięstwem żołnierzy jest jedynie ich niezłomność w walce i nieustające dążenia do odzyskania niepodległości.