Opowiadanie to jeden z najpopularniejszych gatunków literackich. Niewielkie rozmiary utworu i jednowątkowa fabuła sprawiają, że opowiadania tworzy się z myślą o dzieciach i dorosłych czytelnikach. Poruszają zróżnicowane tematy i mają dość luźną konstrukcję.
Opowiadanie – co to jest?
Opowiadanie to krótki utwór z prostą akcją i jednowątkową fabułą, napisany prozą. Ma luźniejszą konstrukcję niż nowela, lecz może zawierać dialogi i elementy charakterystyczne dla innych gatunków. Opowiadanie jest też formą narracji, w której prezentuje się kolejne zdarzenia w czasie w przeciwieństwie do opisu.
Opowiadanie – cechy gatunku
Charakterystyczną cechą opowiadania konstrukcja obejmująca wstęp, rozwinięcie i zakończenie. W tej ramie mieści się starannie przemyślana fabuła. Ograniczona długość utworu sprawia, że nie ma w niej miejsca na przypadkowe zdarzenia, poboczne wątki i liczne postacie drugoplanowe. Narracja ma formę pierwszoosobową lub trzecioosobową w zależności od zamierzeń autora. Całość mogą uzupełniać dialogi między bohaterami i ich refleksje. W opowiadaniu powinna być zachowana kompozycja czasowa umożliwiająca umieszczenie zdarzeń w konkretnym miejscu i czasie.
Wstęp do opowiadania jest dość krótki, jednak ma kluczowe znaczenie dla całej historii. Musi wprowadzać czytelnika do fabuły i zachęcać go do dalszej lektury. Rozwinięcie obejmuje kluczowe treści, a zakończenie krótko podsumowuje główny wątek opowiadania. Można uzupełnić je o własną refleksję.
Opowiadanie może opisywać zdarzenia rzeczywiste lub fantastyczne. Historia może mieć dowolną tematykę, jednak w każdym przypadku powinna mieć prostą fabułę. W przypadku opowiadań fantasy powinno się określić miejsce i czas akcji, by odróżnić opowiadanie od baśni. Może to być miejsce fantastyczne i określony czas w przyszłości lub innym świecie. Opowiadanie może opisywać prawdziwe wydarzenia, np. z życia autora, nadając im fabularyzowaną formę, odróżniającą je od autobiografii lub innych gatunków należących do literatury faktu.
Opowiadanie – przykład
Wielu autorów polskich i zagranicznych tworzyło opowiadania jako dodatkowe utwory. Krótkie i nieskomplikowane historie powstawały pomiędzy kolejnymi powieściami lub tomami wierszy. Wśród najbardziej znanych opowiadań wymienia się opowiadania Tadeusza Borowskiego, należące do cyklu opowiadań oświęcimskich. „U nas w Auschwitzu” i „Pożegnanie z Marią” znajdują się w kanonie lektur dla szkół średnich i przedstawiają historie z codziennego, obozowego życia. Znane są też opowiadania Edwarda Stachury. Stachura napisał m.in. „Jak mi było na Mazurach”, „Nie zlęknę się”, „Nocna jazda pociągiem” i „List do Olgi”, który wyróżnia się pierwszoosobową narracją i rozbudowanym opisem uczuć.
Opowiadania fantastyczno-naukowe reprezentują utwory autorstwa Stanisława Lema. „Sexplosion” oraz „Being Inc.” to jedne z najbardziej znanych dzieł Lema w Polsce i na świecie. Do dzieci z kolei kieruje się opowiadania opublikowane w zbiorach takich jak „Świerszczyk. Wielka księga”. Zbiór najlepszych opowiadań z dziecięcego czasopisma. Opowiadania Stanisława Srokowskiego zebrane w książce „Strach. Opowiadania kresowe” traktują z kolei o zbrodniach UPA na ludności polskiej na terenie Wołynia w okresie II wojny światowej.