Dies irae – interpretacja

Jan Kasprowicz to autor licznych tekstów, krytyk literacki, przedstawiciel Młodej Polski. W swojej twórczości przechodzi bardzo burzliwą próbę nawiązania kontaktu z Bogiem. Od buntu i bluźnierstwa, po chęć pojednania i dziękczynienie. Utwór „Dies irae” również nawiązuje do tematyki religijnej. Ukazał się w 1902 roku w tomiku „Ginącemu światu”.

Dies irae – analiza i środki stylistyczne

„Dies irae” Jana Kasprowicza jest hymnem, czyli uroczystą pieśnią pochwalną, albo dziękczynną, o charakterze apostrofy, na przykład do bóstwa, idei, ojczyzny itp. „Dies irae” w łacinie oznacza dzień gniewu, co rozumieć można, jako dzień Sądu Ostatecznego.

Podmiot liryczny to pierwszy człowiek na ziemi – Adam, który wypowiada się w imieniu całej ludzkości. W utworze występują apostrofy, między innymi do Jezusa Chrystusa i Boga, a także osoba mówiąca zwraca się do samego siebie, jednak robi to w trzecioosobowej formie.

Utwór jest stosunkowo długi, składa się z czterystu trzydziestu pięciu wersów. Co prawda w hymnie tym występuje podział na strofy, ale mają one bardzo nieregularną budowę.

Znajdujemy w nim sporo środków stylistycznych. Między innymi epitety, np.: „ umarłych bytów”, „ straszne przyjście”, „ spokojnego słońca”. Emocjonalności i wzniosłości dodają liczne wykrzyknienia, np. : „O biada!”, „Pańskiego gniewu zwalił się już dzień!”. Na rytmiczność utworu wpływają powtórzenia, których jest wiele, np.: „O Boże miłosierny”, „O Głowo”, „Kyrie elejson!”, „z odrywających się od krzyżów rąk, z odrywających się od krzyżów nóg…”, „Ginę! ginę! Ginę!” oraz przerzutnie, czyli przeniesienie części wypowiedzi do nastepnego wersu.

Warto wiedzieć, iż tytuł utworu „Dies irae” pochodzi od innego śre­dnio­wiecz­ne­go hym­nu mszal­ne­go, dzieła przypisawnego To­ma­szo­wi z Ce­la­no. Utwór ten powstał prawdopodobnie w XII lub XIII wieku i wykorzystywano go podczas uroczystości żałobnych, pogrzebowych, czy Dnia Zadusznych.

Dies irae – interpretacja hymnu

Wizja apokalipsy

Utwór „Dies irae” przedstawia wizję biblijnego Adama, na temat końca świata i Sądu Ostatecznego. Na początku utworu odnajdujemy nawiązania do znanych nam biblijnych elementów apokalipsy, takich jak, między innymi trąby anielskie, a nawet odniesienie do znanej kolędy „Bóg się rodzi”, o czym świadczą słowa „ ogień skrzepnie, blask ściemnieje”. Jest tu mowa także o liściach spadających z drzewa wieczności, może być to odniesienie do biblijnego, rajskiego drzewa życia, co sugeruje śmierć i zniszczenie życia na ziemi. Adam stawia pytanie retoryczne, obawiając się o miłosierdzie i przebaczenie win ludzkości w chwili sądu ostatecznego, „ któż zlituje się nad nami?”. Wypowiada słowa , które w utworze przewijają się wielokrotnie „ Kirie elejson” co znaczy „ Panie zmiłuj się”.

Postaci i wydarzenia biblijne

W wizjach Adama pojawia się wiele motywów i postaci biblijnych. Nawiązuje on między innymi, do ukrzyżowania Chrystusa, ”O Głowo, owinięta cierniową koroną”. Przywołuje też postać pierwszej kobiety Ewy, która zjadła owoc z zakazanego drzewa, skuszona przez szatana, pod postacią węża. Zauważa on pewną zależność. Dostrzega, że wiele cierpienia ludzkiego, jest wynikiem decyzji Bożych i grzechu Ewy. On wydaje się czuć poniekąd niewinną ofiarą i jednym z wielu, których dotknął Boski gniew. Ukazuje Stworzyciela, jako „lodowatego”, bezwzględnego sędziego. Ale mimo to, kieruje do niego błagania i modły o okazanie miłosierdzia.

Dodaj komentarz

x