Powrót do lat dziecięcych i rodzinnego domu, to częsty motyw pojawiający się w wielu utworach literackich różnych epok. Stało się tak również w utworze Czesława Miłosza „ Furtka”. Wiersz ten pochodzi z tomiku „Świat. Poema naiwne”, wydanego w 1943 roku, a więc okrutnej rzeczywistości wojennej. Czesław Miłosz to wybitna postać polskiej literatury, laureat Nagrody Nobla, uznawany przez wielu za jednego z najwybitniejszych poetów XX wieku.
Furtka – analiza i środki stylistyczne
Wiersz „Furtka” składa się z trzech czterowersowych strof. Pojawiają się w nim rymy krzyżowe (abab).
Podmiot liryczny nie zdradza swojej tożsamości, możemy domyślić się jednak, że jest to dziecko, które odkrywa najbliższą okolicę i opisuje otoczenie tytułowej furtki. Ze względu na biografię Miłosza – życie w dziedzicznym majątku na wsi, możemy domyślać się, że za osobą mówiąca stoi sam autor utworu, cofający się myślami do najmłodszych lat. Utwór jest przykładem liryki bezpośredniej.
Znalazło się w nim wiele środków stylistycznych, między innymi epitety, np.: „chmiel gęsty”, „żółty jaśmin”, porównania, np.: „Białe i ostre, zawsze jak płomyki”, a także personifikacja : „Pod klamkę lubi skradać się pokrzywa”. Pojawia się również metafora : „A żółty jaśmin jest tu latarenką”.
Liczne przerzutnie, czyli przeniesienie części wypowiedzi do kolejnego wersu wpływają na intonację utworu. Sprawiają również wrażenie wypowiedzi dość chaotycznej, z przerwami pomiędzy myślami i słowami, jakby właśnie snuło je dziecko.
Furtka – interpretacja wiersza
Tytułowa furtka
Ogromne znaczenie w utworze ma tytułowa „Furtka”. Nasuwa się tu bowiem pytanie, dlaczego właśnie temu elementowi całej posesji poświęcono tyle uwagi. Furtka jest przejściem do własnej ziemi, swojego ogródka, domowego podwórka. Symbolizuje przejście, przekroczenie granicy, powrót w rodzinne strony. Jej piękno i wręcz idylliczny krajobraz sprawiają, że w utworze panuje bardzo przyjemny i wręcz sielski klimat. Możemy mniemać więc, że dzieciństwo podmiotu lirycznego jest piękne i zupełnie beztroskie. Ma czas na snucie dziecięcych rozważań, choćby na temat tego dlaczego ptak siada na ostrych sztachetach.
Tego typu przemyślenia i ciekawość świata jest u najmłodszych czymś zupełnie normalnym. Poznaje świat, podziwia jego uroki, ma czas na swoje dziecięce obserwacje i rozwój. To być może furtka jest najważniejszym elementem dla osoby mówiącej, ponieważ jej przekroczenie świadczy o byciu bezpiecznym i stąpaniu po własnym kawałku ziemi. Stanowi rodzaj wrót do szczęśliwej krainy.
Rok 1943
Nie bez znaczenia jest czas powstania utworu. To rok 1943. II wojna światowa to okrutny, brutalny czas, który odcisnął ogromne piętno na ludzkiej psychice. Człowiek łapał się wówczas wszystkiego, co pomagało przywołać szczęśliwe wspomnienia, obrazy beztroskiej przeszłości. Myśl o rodzinnym domu na spokojnej wsi z pewnością stanowiła tego typu ucieczkę. Wiersz „Furtka” to zatem, nie tylko opis dziecięcej wizji otaczającego świata, ale przede wszystkim retrospekcja, która stanowi ogromny kontrast do aktualnych dla autora wydarzeń. To dosłownie furtka do innego świata.
Człowiek mógł chociaż przez chwilę pomyśleć o czymś przyjemnym, o pięknym krajobrazie niezwiązanym z gruzami, ciałami poległych. Tylko minione lata i cudowne dzieciństwo stanowiły odskocznię od tego co ponure, bolesne. Być może to właśnie we wspomnieniach ludzie żyjący w tych okrutnych czasach szukali samych siebie, człowieczeństwa, dobra i piękna. Być może tylko w nich widzieli swoją rodzinę, rodziców, przyjaciół i sąsiadów, których odebrała im wojna.
Autor wiersza odtworzył tok myślenia dziecka, które bardzo obrazowo, chaotycznie i oryginalnie przedstawia obraz tak zwyczajnej wiejskiej furtki. W tragicznych momentach naszego życia to właśnie te błahe, małe i na pozór mało znaczące rzeczy mają ogromną moc przywoływania dobrych wspomnień i zabierania nas w zupełnie inną przestrzeń.
Podsumowanie
Utwór „Furtka” Czesława Miłosza to pozornie opis sielskiego krajobrazu wsi, widzianej oczami dziecka. Kiedy poznamy czasy powstania wiersza, dostrzegamy jego drugie dno. Przedstawiony obraz stanowi pewnego rodzaju retrospekcję, która jest ucieczką od realiów II wojny światowej. Daje nadzieję, że jeszcze może być pięknie tak jak kiedyś, beztrosko. W czasie wielkiego kryzysu, rozpaczy, żałoby, człowiek sięga do swoich najgłębszych wspomnień, które mogą zabrać go w zupełnie inną, spokojną przestrzeń. Tytułowa furtka to symboliczne przejście do bezpiecznego, idyllicznego miejsca, bezpiecznej przystani, cudownej krainy dziecięcych lat. Tak prosty z pozoru utwór, kryje w sobie ogromne przesłanie. Wspomnienia to przestrzeń wolna od okrucieństwa, bólu i krzywdy. Dlatego należy je w sobie pielęgnować.