Anna Kamieńska to polska pisarka, poetka i tłumaczka XX wieku. Pisała o sprawach życiowych, poszukiwaniu szczęścia i „małości” człowieka, skupiała się na tematach bliskich każdemu z nas, a także na religii, ponieważ była blisko związana z kościołem. Pisała też utwory dla dzieci, a z pod jej ręki wyszło mnóstwo tłumaczeń utworów z języków słowiańskich, a także z hebrajskiego, czy łaciny. W wierszu „Powrót Hioba” ukazuje, z czym zmaga się człowiek, który przeżył okrucieństwo wojny, a jego los porównuje do postaci ze Starego Testamentu.
Powrót Hioba – budowa wiersza i środki stylistyczne
Utwór „Powrót Hioba” Anny Kamieńskiej składa się z czterech strof o różnej długości, od ośmiu, do dwunastu strof. Brak mu rymów, interpunkcji, nie ma zgodności liczby sylab, stałych akcentów w wersie, a także długość wersów nie jest określona żadnymi regułami. Mamy zatem do czynienia z wierszem białym i wolnym.
Podmiot liryczny nie zdradza swojej obecności. Jest to przykład liryki pośredniej. Osoba mówiąca zwraca się do tytułowego Hioba, a także pełni rolę obserwatora.
W wierszu pojawia się kilka środków stylistycznych, między innymi apostrofy, np.: „Umrzesz Hiobie”, „Nie lepiej byłoby szczęśliwy Hiobie”, epitety, np.: „nowi przyjaciele”, „miękkimi włosami”, metafory, np.: ” wrzody z twych dłoni i twarzy obmyte w głąb się przeżarły do serca wątroby”. W utworze zastosowano także wyliczenia, np.: „obmył ciało z krwi potu wrzodów”, anafory, np.: „bał się że wtórnym”, „nie lepiej”, czy powtórzenia, np.: „zdradza”, „Panie, Panie”. Na intonację utworu wpływają liczne przerzutnie, czyli przeniesienie części wypowiedzi do kolejnego wersu.
Powrót Hioba – interpretacja wiersza
Postać Hioba
Tytułowy Hiob, to postać ze Starego Testamentu, a o jego losach opowiada Księga Hioba. Był to człowiek majętny, szczęśliwy, miał dużą rodzinę i niczego mu w życiu nie brakowało. Pewnego dnia Bóg wystawił go na próbę wiary. Odebrał mu wszystko – dom, rodzinę, zdrowie. Hiob stał się nędzarzem, który znalazł się na samym dnie. Mimo to, nie zwątpił w Boga, a ten wynagrodził go i zwrócił wszelkie odebrane dobra.
Do dziś w języku polskim korzystamy ze zwrotu frazeologicznego „Hiobowa wieść”, co oznacza bardzo przykrą, złą informację, a w medycynie funkcjonuje nazwa Zespół Hioba – to choroba charakteryzująca się znacznym osłabieniem odporności.
W utworze zauważamy jednak, że podmiot liryczny nie zwraca się do biblijnego Hioba, a do człowieka któremu udało się przetrwać II wojnę światową, być może przeżył holokaust lub powstanie warszawskie. Świadczą o tym fragmenty: „nie zdechł za drutami nie wywiał go komin”. To człowiek, który tak jak Hiob miał niegdyś wszystko. Przed wojną mógł prowadzić szczęśliwe spokojne życie, ale ona przyszła znienacka i odebrała wszystko, co człowiek ten kochał najbardziej. Mimo to przetrwał – nie odebrał sobie życia, nie poddał się.
Tak jak Hiob odzyskał majątek, założył nową rodzinę, lecz zawsze czuł pustkę w swoim sercu. Nowe szczęście nie było już tym samym co niegdyś. Nowa rodzina to nie ta, która odeszła podczas wojny. Nowy dom nie przywołuje tylu wspomnień i sentymentu co stary, rodzinny. Odczuwając szczęście człowiek ten czuje się wręcz jakby zdradzał siebie samego i bliskich z minionych czasów, jakby oszukiwał swoje serce.
Poczucie winy
Wiersz nawiązuje do zjawiska często występującego wśród osób, które przeżyły wojnę, kataklizm lub inne tragiczne zdarzenie. Do końca życia odczuwają poczucie winy za to, że zdołali przetrwać, kiedy ich kompani, przyjaciele, rodzina zginęła i nie było im dane przetrwać. Utożsamia się z nimi. Czuje że on również powinien spocząć razem z nimi, a nie samotnie stawiać czoła światu.
Podmiot liryczny pyta tytułowego Hioba wprost, czy nie lepiej było umrzeć w czasie wojny, skoro i tak śmierć prędzej, czy później po niego przyjdzie. Czy nie lepiej było pozostać nędzarzem, niż do końca życia katować się wyrzutami i wspomnieniami.
Wśród innych ludzi, nowego pokolenia Hiob czuje się wyrzutkiem, niepasującym elementem. Mimo wszystko nie stracił wiary w Boga, jak wspomniano w ostatnim wersie ” A Hiob szeptał uparcie Panie Panie”. Ludzie przeżywali okrucieństwa wojny, a nadal wznosili ręce do modlitwy i ukrywali święte medaliki oraz biblię.
Podsumowanie
Za pomocą biblijnej postaci, podmiot liryczny ukazał prawdę o ludziach ocalonych podczas II wojny światowej. Radość z wolności i możliwości budowania nowego życia przysłoniło im poczucie winy, niesprawiedliwości i żal za utraconym życiem. Tematyka utworu budzi także refleksje nad biblijną postacią Hioba. Czy dając mu nową rodzinę, dom i majątek Bóg rzeczywiście zrekompensował mu wszelkie straty? Czy Hiob był w stanie zapomnieć o swojej dawnej żonie i dzieciach, a także życiu, które prowadził? Być może wolałby wtedy umrzeć razem z nimi lub pozostać nędzarzem, aby nie trawiło go poczucie zdrady zmarłych bliskich.