Ignacy Krasicki należy do grona najpopularniejszych polskich literatów. Dziełami, które szczególnie kojarzą się z jego nazwiskiem są bajki, czyli utwory często wierszowane, które wyróżnia posiadanie morału i alegoryczność. „Szczur i kot” to właśnie jedna z nich.
Szczur i kot – analiza utworu i środki stylistyczne
„Szczur i kot” to krótka bajka epigramatyczna, której fabułę zawarto w czterech wersach. Każdy z nich liczy po trzynaście sylab. Występują w niej rymy parzyste (aabb).
Ze względu na formę utworu i jego długość, nie ma tu zbyt wielu środków stylistycznych. Znajdziemy epitet, „kadzidł zbytecznych”, a także archaizmy, które wynikają z okresu, w którym bajka została napisana. Było to typowe słownictwo używane w XVIII wieku, np. „kadzidł”, „hardzie”.
Mamy też nagromadzenia czasowników, które są typowe przy tego typu epigramatycznym streszczeniu fabuły, „ Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił”. Zastosowano tu personifikacje, ponieważ nadano zwierzętom cechy ludzkie, w tym przypadku szczur potrafi np. mówić. Podmiot liryczny opowiada co zaszło, jakby był tego świadkiem.
Szczur i kot – interpretacja bajki
Głównym bohaterem bajki jest szczur, który wraz ze swoim rodzeństwem usiadł na ołtarzu podczas mszy. Szczur czuje się bardzo ważny, kiedy dociera do niego dym kadzideł. Zwraca się do rodziny „mnie to kadzą”, co ma dwojakie znaczenie. „Kadzić” może oznaczać okadzanie dymem lub „kadzić”, jako przesadnie wychwalać, słodzić komuś.
Szczur symbolizuje zatem osobę z wygórowanym ego, czującą się ponad innych, którą charakteryzuje pycha i wysokie mniemanie o sobie. „Rzekł hardzie” oznacza także, że wypowiadał się o sobie w wyniosły sposób. Szczur zakrztusił się dymem, co może oznaczać w przenośni „zachłyśnięcie się” samym sobą, komplementami, sukcesem. Nieuwaga szczura sprawiła, że kot wykorzystał moment i niespodziewanie go pożarł.
Szczur i kot – morał
Morał jaki płynie z utworu jest taki, że pycha może doprowadzić do upadku i tragedii. Przesadna pewność siebie, to droga do zguby. Szczur nie okazał również czci odpowiedniej dla miejsca kultu religijnego, nie miał szacunku do nabożeństwa. Był przekonany, że jest wyjątkowy, czuł się lepszy od innych, a stał się tylko pożywieniem dla kota. Pycha i megalomania, mogą być prostym sposobem do upadku i zachłyśnięcia się samym sobą. Ktoś może wykorzystać naszą nieuwagę i zapatrzenie w siebie i zaszkodzić nam w najmniej spodziewanym momencie.
Podsumowanie
Poprzez przedstawienie wizerunku zwierząt – szczura i kota, autor zobrazował przywary ludzkie jakimi są : pycha, samouwielbienie, megalomania, egocentryzm. Wykorzystał cechy typowe dla bajki, czyli alegoryczność i wizerunek zwierząt, do przedstawienia cech i wad ludzkich. Zapatrzenie w siebie to zła cecha, która może doprowadzić do zguby człowieka i upadku na samo dno. Mimo poczucia swojej wartości zawsze należy zachować odrobinę pokory i czujność, inaczej ktoś może wykorzystać nasz brak uwagi przeciwko nam, lub możemy zatracić się ze swoim samouwielbieniem i stracić coś bardzo cennego. Utwór chociaż jest bardzo krótki, to niesie za sobą istotną mądrość.