Bolesław Leśmian był jednym z czołowych przedstawicieli dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Jego utwory bardzo często dotykały świata metafizycznego, duchowego. Przejawiał w nich zainteresowanie psychologią i filozofią. Kojarzymy go dziś z neologizmami, nazwanymi od jego nazwiska „leśmianizmami” i z barwnymi erotykami. Poezja Leśmiana jest pełna symbolizmu, ukrytych znaczeń. Sprzeciwiał się zatem szarości, nudzie, rutynie, a skupiał za to na roli fantazji i wyobraźni w życiu człowieka. Czerpał inspirację z natury, ludowości, bliskości ze wszystkim co pierwotne. Wiele charakterystycznych cech jego twórczości, odkryjemy między innymi w utworze „Wiersz księżycowy”.
Wiersz księżycowy – budowa utworu i środki stylistyczne
„Wiersz księżycowy” Bolesława Leśmiana składa się z pięciu czterowersowych strof. Pojawiają się w nim rymy krzyżowe (abab).
Podmiot liryczny zdradza swoją obecność, np.: „Tam bym ciebie spotkać chciał!”, „Brak mi teraz na księżycu!”. Jest to mężczyzna, który snuje wizje spotkania swojej ukochanej. Mamy zatem do czynienia z przykładem liryki bezpośredniej.
Utwór jest niezwykle bogaty stylistycznie. Znajdziemy tu między innymi epitety, np.: „srebrne szumowiny”, „śmierci cud”, metafory, np.: „Krew podziemną płynie miedzą”, anafory, np.: „I”, „Nasze ciała”, „Tam”, uosobienie „Noc oddycha naszą krwią”. Zauważymy antytezy, czyli zestawienie elementów znaczeniowo przeciwstawnych, np. :”Wejść w to srebro na wskroś złote”, „nadmiar cisz”. Nie mogło zabraknąć również typowych dla twórczości Leśmiana neologizmów, np.: „beztęsknota”, czyli brak tęsknoty. Emocjonalności utworu dodają liczne wykrzyknienia, np.: „Było dwóch i było trzech – Lecz żadnego już nie będzie!”. Dzięki nim podmiot liryczny sprawia wrażenie pobudzonego, poddenerwowanego, popadającego w silne emocje.
Wiersz księżycowy – interpretacja utworu
Motyw oniryczny
Podmiot liryczny chciałby wniknąć w „księżycowy chłód”. Porównuje ten stan do śmierci, chwili w której za niczym już nie tęsknimy. Przestrzeń tę wypełniają dwa kolory : srebro i złoto. Są to barwy metali szlachetnych, bliskich ideałowi, boskości.
Od wieków wierzono, że srebro jest eliksirem zdrowia, ma moc walki z siłami nieczystymi. Złoto zaś jest symbolem światłości, boskości, słońca i nieba. Moglibyśmy byśmy przypuszczać, że podmiot dosłownie opisuje księżyc lub przestrzeń kosmiczną, w taki sposób jaki ją sobie wyobraża.
W rzeczywistości jednak opis ten przypomina bardziej sferę marzeń sennych. Czas, kiedy człowiek zapada w błogą nieświadomość, a który przez mistyków postrzegany był jako stan pośredni ,między życiem, a śmiercią.
Podmiot liryczny uważa, że przestrzeń ta przepełniona była niegdyś czarem, śmiechem, obecnością bóstw. Dziś została cisza i ludzki rozpęd. Człowiek nie skupia się już na snach. Zasypiając myśli nad tym co przyziemne, nie marzy. Oddala się od tak niesamowitej przestrzeni, jaką jest sen. Motyw oniryczny to inaczej motyw snu, który stanowi opis marzeń sennych lub specyficzną konwencję, która odrzuca realistyczne przedstawianie wydarzeń.
Niezwykłe spotkanie kochanków
Erotyki i utwory przepełnione cielesnością bardzo często przewijają się w twórczości Bolesława Leśmiana. Tu przybierają jednak nieco inną formę. Podmiot liryczny marzy o miłosnych uniesieniach w świecie snów. To przestrzeń, w której chciałby móc przyjrzeć się wybrance, podziwiać ją. Brak mu snów, w których pojawiałoby się jej oblicze. Być może tylko wtedy mógł z nią być i obcować, bo rzeczywistości byłoby to niemożliwe.
Noc staje się tu odrębnym bohaterem, który może istnieć dzięki śpiącym ciałom. Jak gdyby ich nieświadomość i pulsująca w żyłach krew karmiła noc. Człowiek jest wtedy bezbronny, nie wie co się z nim dzieje. To czas kiedy umysłem ludzkim włada wyobraźnia, fantazja lub zupełnie niezwiązane z rzeczywistością wizje marzeń sennych. Osoba mówiąca nie tłumaczy jednak dlaczego to właśnie w tej przestrzeni może spotkać się z ukochaną. Dlaczego te wizje nie mogą ziścić się w realu? Na to pytanie odbiorca nie otrzymuje odpowiedzi.
Podsumowanie
Utwór „Wiersz księżycowy” jest przepełniony elementami charakterystycznymi dla poezji Bolesława Leśmiana. Od symbolizmu i neologizmów poprzez fantastykę i mistykę, które finalnie pozwalają odetchnąć od tematyki przyziemnej i szarej rzeczywistości. Znajdziemy tu motyw snu, który jest dość popularny w literaturze, jednak za każdym razem ujmuje się go nieco w inny sposób,. Dla podmiotu lirycznego sen był szansą na zbliżenie się do ukochanej kobiety.