Halina Poświatowska to słynna polska pisarka drugiej połowy XX wieku. Tematyka jej wierszy często krąży między poszukiwaniem miłości, a śmiercią. Być może miała na to wpływ choroba serca poetki, która budziła w jej głowie refleksje na temat kochania i przemijania, co następnie przelewała na papier. Większość życia spędziła w szpitalach i sanatoriach, gdzie spotkała swoją miłość. Niestety dwa lata po ślubie owdowiała, co z pewnością także odbiło się na jej twórczości. Przykładem utworu, w którym zauważymy przeplatanie się życia i śmierci z miłością jest wiersz „***(Zawsze kiedy chcę żyć krzyczę…)”.
Zawsze kiedy chcę żyć krzyczę – budowa wiersza i środki stylistyczne
Utwór „***(Zawsze kiedy chcę żyć krzyczę…)” Haliny Poświatowskiej ma budowę stychiczną, czyli ciągłą. Składa się z czternastu wersów. Brak mu rymów – jest to wiersz biały, ale także wolny, ponieważ nie ma zgodności liczby sylab, stałych akcentów w wersie, a także długość wersów nie jest określona żadnymi regułami.
Podmiot liryczny zdradza swoją obecność za pomocą odpowiednich zaimków i czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej, np.: „krzyczę”, „mnie”. Mamy zatem do czynienia z przykładem liryki bezpośredniej.
W wierszu pojawia się niewiele środków stylistycznych. Zauważymy epitet „ciepła ręka”, porównanie: „jak gdyby życie było kochankiem” oraz personifikację życia, które zostaje przedstawione jak żywy człowiek, kochanek, np.: „gdy życie odchodzi ode mnie”, „wieszam mu się na szyi”. Podmiot liryczny zwraca się do niego za pomocą apostrofy „życie nie odchodź”.
Zawsze kiedy chcę żyć krzyczę – interpretacja wiersza
Walka o życie
Podmiot liryczny ewidentnie toczy walkę o swoje życie. Już w pierwszych wersach podkreśla, że przywiera do życia , zawsze kiedy od niego odchodzi. Możemy domyślać się, że to osoba która często ryzykuje swoje życie, albo ciężko choruje.
W tym miejscu niezwykle przydatna jest znajomość biografii Haliny Poświatowskiej. Autorka przez całe życie zmagała się z chorobą serca, przez którą wielokrotnie przebywała w szpitalach. Chciała czerpać z życia pełnymi garściami, ale wizja choroby i śmierci towarzyszyła jej na każdym kroku. Z uwagi na te doświadczenia możemy domyślać się, że za osobą mówiącą kryje się sama Halina Poświatowska, która walczyła o swoje życie i trzymała się go kurczowo mimo przeciwności losu.
Osoba mówiąca w utworze zwraca się wręcz błagalnie do życia, mówiąc „nie odchodź”. Być może nie odnosi się jedynie do życia, jako egzystowania, przetrwania, życia samego w sobie z punktu widzenia fizyczności, ale także życia jako doświadczania, radości, celebrowania chwil.
Romans z życiem
Życie zostaje tu porównane do kochanka. Osoba mówiąca czuje wręcz, jakby ściskała jego ciepłą dłoń i szeptała mu do ucha. Ma z życiem bliską relację, kocha je, czuje ekscytacje myśląc o nim. Można powiedzieć, że podmiot liryczny chce wręcz romansować ze swoim życiem. Traktuje go jak ukochanego i kogoś, z kim chce przebywać bez przerwy. To daje odbiorcy do myślenia i zmusza do głębszej refleksji.
Wielu z nas nie szanuje swojego życia – kiepsko się odżywiamy, żyjemy byle jak, szybko, bez zwracania uwagi na rzeczy piękne, na uczucia, relacje międzyludzkie. Nie celebrujemy ważnych momentów, nie czujemy wdzięczności za zdrowie i każdy poranek, który jest nam dane przeżyć. Doceniamy życie dopiero kiedy poupadamy na zdrowiu, albo kiedy tracimy bliską osobę. Wówczas myślimy o kruchości egzystencji i przemijalności. Osoba mówiąca cały czas ma przeczucie, że jej życie jest zagrożone, jakby było kochankiem który chce odejść. Jednak nie poddaje się, walczy, „wiesza mu się na szyi” i nie puszcza.
Na końcu utworu wydaje z siebie krzyk „umrę jeśli odejdziesz”. Być może to krzyk rozpaczy człowieka przerażonego wizją śmierci, albo wyraz bezsilności, niemocy, desperacji. Czasem taki krzyk może stanowić pewną afirmację, zagrzewa do walki, dodaje sił i motywacji. Krzyk jest związany z ogromną ekspresją, zaangażowaniem.
Podsumowanie
Utwór „***(Zawsze kiedy chcę żyć krzyczę…)” Haliny Poświatowskiej przypomina odbiorcy o wartości ludzkiego życia i o tym, że warto je kochać, celebrować i cieszyć się nim, jak najpiękniejszym romansem. Osoba mówiąca w utworze chce żyć i wręcz desperacko trzyma się życia, które jest dla niej jak kochanek, który pragnie odejść. Możemy odnieść wrażenie, że opisuje wręcz relację z mężczyzną, ukochanym, a nie życiem, ponieważ wypowiada się o nim, jak o człowieku, który ma uczucia, wolną wolę, ciało.
Życie przeplata się tu ze śmiercią, miłością, rozpaczą oraz desperacją. Krzyk kobiety jest tu symboliczny. Ukazuje ogromne emocje, walkę, chęć przetrwania. Ta tematyka, a także burzliwe emocje, rozterki kobiecego serca – są charakterystycznym elementem występującym w utworach autorki – Haliny Poświatowskiej.