W powieści „Potop” Henryk Sienkiewicz wykreował bardzo wiele ciekawie zarysowanych postaci z pierwszego oraz z dalszego planu, które pojawiały się w licznych, zawartych w jego utworze wątkach. Jedną z nich jest główna bohaterka kobieca, czyli Aleksandra Billewiczówna, znana jako Oleńka. Była ona ukochaną Andrzeja Kmicica, przeznaczoną mu za żonę, zgodnie z testamentem pozostawionym przez jej dziadka. Oleńka opisywana jest jako przykład idealnej polskiej szlachcianki tamtego okresu.
Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Aleksandra Billewiczówna to młoda kobieta, przedstawicielka szlachty laudańskiej. To wnuczka Herakliusza Billewicza, który pełnił rolę podkomorzego upickiego oraz był pułkownikiem lekkiego znaku. Był to człowiek surowy, który przekazał wnuczce swoje majątki, ale także polecił jej wyjść za chorążego orszańskiego lub spędzić życie w klasztorze. W ten sposób Aleksandra została ofiarowana Andrzejowi Kmicicowi i miała zostać jego żoną. Była posłuszna i dobrze wychowana, postanowiła więc postępować zgodnie z wolą dziadka.
Sienkiewicz wiele miejsca poświęcił opisom urody Oleńki Billewiczówny. Miała ona bowiem być wręcz anielsko, nieziemsko piękna. Autor przekazał czytelnikom, że miała ona jasną cerę, ciemne, stanowcze brwi oraz chabrowe oczy. Z jej twarzy biła powaga. Jasne włosy czesała w warkocze, które zaplatała wokół głowy na wzór korony. Oleńka była dumna osobą, dlatego też nigdy nie spuszczała oczu, a z jej spojrzenia biła wyniosłość osoby dobrze urodzonej i świadomej swojej wartości. Aleksandra samodzielnie bowiem zarządzała licznymi majątkami i od urodzenia wychowywana była na szlachciankę. Jej zachowanie było więc efektem jej pochodzenia, połączonym z naturalną dumą, która ją wyróżniała na tle innych. Ze względu na to szanowali ją wszyscy, łącznie z awanturnikami z drużyny Kmicica oraz Bogusławem Radziwiłłem, który nie ośmielił się nastawać na jej cześć.
Tym, co charakteryzowało Aleksandrę i jej zachowanie, był nieugięty kręgosłup moralny oraz bardzo silne przekonania i wyznawane wartości. Oleńka była postacią bardzo religijną i dobrze wychowaną, wiara odgrywała w jej życiu bardzo ważną rolę i z niej czerpała swoją siłę. Nie śmiałaby na przykład sprzeciwić się woli dziada i wyjść za mąż za kogoś innego niż Kmicic – w takiej sytuacji wolałaby spędzić życie w klasztorze. Cechowało ją bardzo silne poczucie tego, co jest dobre a co złe i niezwykle surowo oceniała zachowanie innych. Dlatego też Kmicic – hultaj i awanturnik skory do przemocy, a potem też zdrajca ojczyzny – szybko ją do siebie zniechęcił. Aleksandra była też osobą szczerą i bezpośrednią i głośno mówiła o złych uczynkach, gdy je dostrzegała. Była to jedna z cnót jej charakteru. Wiele osób zarzuca postaci Oleńki to, że jest ona zbyt doskonała, Sienkiewicz opisuje ją bowiem przy pomocy wyłącznie zalet, pomijając jej wady.
Oleńka była też osobą bardzo inteligentną i przedsiębiorczą jak na swój stosunkowo młody wiek. Bardzo poważnie podchodziła do życia i swoich obowiązków, dzięki czemu z powodzeniem prowadziła kilka pozostawionych jej przez dziadka majątków. Gdy znalazła się w opałach, to nie rozpaczała, tylko starała się zorganizować rozwiązanie swoich problemów. Dzięki temu wymknęła się swoim oprawcom, którzy manipulowali nią i próbowali wykorzystać do własnych celów. Po jej poradę często udawali się także inni przedstawiciele szlachty laudańskiej, którzy szanowali opinię tej młodej, ale rozumnej dziewczyny.
Billewiczówna była także patriotką i sprawy ojczyzny zawsze leżały jej na sercu. Z tego powodu zdrada Kmicica była dla niej niewybaczalna i musiał on odpokutować swoje grzechy wobec kraju, by Oleńka mogła z czystym sumieniem wyjść za niego. Była mężną dziewczyną, która nie bała się wyrażać swoich poglądów, dlatego takie czyny jak zdrada wzbudzały w niej niechęć. Nie mogła więc ona być przychylna Radziwiłłom czy Kmicicowi, gdy ten im służył. Jej niezwykle surowe podejście do moralności dawało o sobie znać także i w tym przypadku.
Aleksandra Billewiczówna to postać złożona i opisana ze szczególną starannością. Może ona posłużyć za portret idealnej szlachcianki z czasów potopu szwedzkiego. Jej siła, odwaga, moralność oraz szczególnie silne poczucie tego, co właściwe, do dziś mogą służyć innym jako przykład prawego, mocnego charakteru.