Sztuka i historia łączą się ze sobą w sposób nierozerwalny już od samego początku swojego istnienia. Wydarzenia historyczne często są prawdziwą inspiracją dla dzieł sztuki. Każdy twórca działa także w określonym kontekście historycznym, co wpływa na jego poglądy, działania oraz podejmowaną przez niego tematykę. Zdarza się też, że to dawne wydarzenia, których autor nie mógł być świadkiem, wpływają na niego tak bardzo, że decyduje się uczynić je tłem i przedmiotem swojej opowieści. Nawet pozornie oderwane od historii opowieści dają czytelnikowi swoisty obraz czasów, w których się rozgrywa akcja danego dzieła, na przykład przybliżając mu realia życia społeczeństwa w danej epoce. Wielkie wydarzenia historyczne miały znaczny wpływ zwłaszcza na polską literaturę. Burzliwe losy narodu zainspirowały wielu artystów do uczynienia z nich swojego tworzywa literackiego. Spotkać się z tym można w dziełach takich jak dramat Stanisława Wyspiańskiego z epoki Młodej Polski o tytule „Noc listopadowa”, romantyczne dzieło Adama Mickiewicza, czyli słynne „Dziady” czy też pozytywistyczna powieść „Potop” autorstwa Henryka Sienkiewicza.
Dramat Wyspiańskiego, czyli „Noc listopadowa” już samym swoim tytułem nawiązuje do historycznego wydarzenia, jakim było nieudane powstanie listopadowe. W tekście tym autor zdecydował się jednak połączyć płaszczyznę realistyczną z elementami fantastycznymi. Daje to czytelnikom sygnał, że zamiarem autora nie było dokładne odwzorowanie wydarzeń mających miejsce w trakcie powstania, były natomiast one jego inspiracją przy tworzeniu własnej historii i ukazywania swojego wyobrażenia na temat tego, co wówczas miało miejsce. Wyspiański wprowadził więc do akcji postaci mityczne, takie jak Nike czy Pallas, nadając akcji wymiar metafizyczny. Autor nie zachował także właściwej chronologii wydarzeń. Tyczy się to zwłaszcza postaci Chłopickiego, którego nie poproszono o przejęcie dowodzenia nad powstaniem w trakcie jego pierwszej nocy, tylko po upłynięciu kilku dni. Wyspiański nie był też świadkiem czy uczestnikiem opisywanych wydarzeń, dlatego relacja jest zniekształcona z powodu upływu czasu oraz tego, w jaki sposób przekazywano kolejnym pokoleniom informacje na temat powstania listopadowego. Wydarzenia te zostały jednak przez Wyspiańskiego opisane i przetworzone w celu wzbudzeniu ducha walki z biernym narodzie, poddającym się zniewoleniu. Tekst został więc napisany w sposób pobudzający do buntu i czynu, nie zaś w celu oddania prawdy historycznej, jaką można znaleźć w podręcznikach.
W ciekawy sposób historię potraktował Adam Mickiewicz w dramacie „Dziady”. Akcja utworu dzieje się w czasie zaborów, kiedy to rodacy poety cierpieli z powodu represji politycznych, takich jak uwięzienia, tortury, przesłuchania czy zsyłki na Syberię. Są to oczywiste nawiązania do słynnego procesu filomatów i filaretów, którego Mickiewicz sam był uczestnikiem, przekazywał więc prawdę o czymś, co widział na własne oczy. Bohaterowie dramatu zostali stworzeni również na podstawie faktycznie żyjących ludzi. Celem opisania tej historii było podkreślenie przez Mickiewicza znaczenia cierpień, jakie przeżywał w tym czasie naród polski. Stanowiło to zobrazowanie postawy i filozofii znanej jako martyrologia polska. Kraj ten miał się bowiem stać Chrystusem narodów i odkupić w ten sposób winy całej Europy. Historyczne wydarzenia, jakich Mickiewicz był świadkiem, służyły jako dowód na to, co przeżywają Polacy, ratując tym samym inne narody. Wieszcz posłużył się historią do udowodnienia wyznawanej filozofii i do wyjaśnienia i usprawiedliwienia straszliwego cierpienia, jakiego jego rodacy doświadczali zwłaszcza na ziemiach zajmowanych przez Imperium Rosyjskie. Chciał również zapoznać innych z koncepcją zbawcy, którego działania przyczynią się do wyzwolenia Polski.
„Potop” Henryka Sienkiewicza także powstał w czasach zaborów, jednak czas akcji powieści nawiązywał do zupełnie innych wydarzeń historycznych, mających miejsce w XVII wieku. Autor opisał bowiem wydarzenia z potopu szwedzkiego, kiedy to naród musiał bronić się przez kilka lat przed Szwedami. Sienkiewicz opisał więc wydarzenia, których nie mógł być świadkiem i które znał tylko z historycznych przekazów. Zajął się jednak nimi, by pokrzepić serca swoich rodaków, zgnębione wieloletnią niewolą i utratą ojczyzny. Sienkiewiczowi nie zależało także na tym, by wiernie ukazać czasy potopu szwedzkiego, jego celem było bowiem ukazanie wielkich i zwycięskich momentów z historii Polski, by pokazać swoim czytelnikom, że należą do odważnego i szlachetnego narodu o wspaniałych dokonaniach. Dzięki temu chciał w nich wzmocnić ducha walki i dać im nadzieję na to, że w przyszłości także czekają na nich wielkie zwycięstwa, a przede wszystkim odzyskana wolność.
Historia często jest więc tworzywem wykorzystywanym w dziełach literackich. Autorzy posługują się nią w różnych celach i nie zawsze jest to chęć przedstawienia wiernie dawnych czasów. Tworzą za to z jej pomocą narrację, która spełnia konkretne założenia, na przykład wzbudzenie w czytelnikach chęci do walki o wolność.