“Antygona” Sofoklesa to tragedia, która powstała w 442 roku przed naszą erą. Tekst ten oparty jest na mitach tebańskich o rodzie Labdakidów i nazywany jest tragedią władzy i jest jedną z najważniejszych i najwybitniejszych światowych tragedii. Utwór ten opowiada o tym, jak w efekcie konfliktu o władzę po śmierci Edypa, dwaj bracia – Polinik i Eteokles – zaczynają walczyć między sobą, w wyniku czego giną. Tron obejmuje ich wuj, Kreon i nie pozwala on Pochować jednego z braci, Polinika. Eteokles zostaje zaś pochowane zgodnie z prawem. Kreonowi przeciwstawia się siostra zmarłych – Antygona – która wbrew zakazowi chowa Polinika. W wyniku tego Kreon postanawia ją ukarać. W tragedii zawarte są liczne motywy literackie.
Motyw przeznaczenia
W “Antygonie” najważniejszym motywem jest przeznaczenie. Nad losem Labdakidów, opisywanym w tej tragedii oraz jeszcze dwóch innych (“Król Edyp” i “Edyp w Kolonie”) wisi fatum, które sprawia, że członkowie tego rodu nie są w stanie uciec przed swoim okrutnym losem. Sofokles przedstawił swoich bohaterów jako ludzi bezradnych, nie mających żadnego realnego wpływu na swoje życie. Każda decyzja, którą podejmują, prowadzi ich do z góry zaplanowanego już końca. Nie są oni w stanie uwolnić się od swojego przeznaczenia. Decydują o nim bogowie, którzy zawsze mogą ukarać osobę, która sprzeciwia się ich regułom. Prawo boskie chciała uszanować Antygona, chowając zmarłego brata, jednak spotkała ją za to kara ze strony ludzi. Człowiek jest więc jednostką tragiczną u Sofoklesa, może jedynie poddawać się swojemu losowi, ale nie może go zmieniać. Nawet gdy próbują mu przeciwdziałać – jak Edyp – ostatecznie okazuje się, że ich ścieżki prowadzą do i tak z góry zaplanowanego przez bogów końca.
Motyw miłości
Postać Antygony reprezentuje w tragedii motyw miłości, w tym przypadku siostrzanej. Miłość ta popycha bohaterkę do zaopiekowania się ciałem zabitego brata. Nie jest w stanie pogodzić się z tym, że jego zwłoki nie zostaną pochowane zgodnie z prawem boskim i zostaną w ten sposób zbezczeszczone. To przez miłość Antygona znajduje sobie siłę do buntu i sprzeciwu wobec Kreona, mimo że ostatecznie kończy się to dla niej śmiercią. Oprócz tego w tragedii pojawia się również miłość romantyczna między Antygoną a synem Kreona, Hajmonem. Hajmon próbuje powstrzymać ojca, który wydał karę śmieci na jego narzeczoną. Miłość popycha go do ratowania ukochanej za wszelką cenę.
Motyw samobójstwa
Motyw samobójstwa oraz śmierci pojawia się w tragedii kilkukrotnie. Samobójstwo popełnia Antygona – wiesza się na chuście w jaskini, chcąc uniknąć śmierci z głodu i pragnienia, na którą skazał ją Kreon po tym, jak złamała jego zakaz i pochowała brata. Śmierć przez samobójstwo jest dla Antygony ucieczką przed jeszcze gorszym losem. Życie po jej śmierci odbiera sobie także jej narzeczony, Hajmon, natomiast ten czyn pcha do samobójstwa także jego matkę. Samobójstwo jest więc w utworze ucieczką przed cierpieniem, sposobem na skrócenie go. Dodatkowo w sytuacji, w której bohaterowie nie decydują o własnym losie, wybór sposobu własnej śmierci staje się ich sposobem na wolność. Przejmują w tym momencie stery i choć na krótką chwilę uwalniają się spod wpływu fatum. Samobójstwo to jedyna wolność, jaką bogowie oferują ludziom, gnębionym ich wyrokami ludziom.
Motyw cierpienia
W dramacie Sofoklesa cierpią właściwie wszyscy bohaterowie. Dzieje się tak w wyniku działania fatum, które sprawia, że bohaterowie nie mają wpływu na nieszczęścia, jakie spotykają ich w życiu. Cierpią więc siostry – Antygona i Ismena – których bracia zginęli w walce o władzę i które nie mogą pochować jednego z nich. Przeżyły także śmierć swoich rodziców, obserwują więc zagładę swojego rodu. Cierpi Hajmon, gdy widzi ciało swojej narzeczonej i popełnia samobójstwo, co z kolei powoduje, że jego matka nie radzi sobie z bólem po stracie dziecka i także targa się na swoje życie. Antygona cierpi w wyniku pochowania ciała brata, jej siostra zaś ponieważ nie miała w sobie dostatecznie wiele odwagi, by tak samo jak Antygona sprzeciwić się Kreonowi. Ostatecznie cierpi także sam Kreon, który zaczyna zdawać sobie sprawę, do czego doprowadził swoim zachowaniem. Cierpienie jest więc wszechobecne, determinuje życie bohaterów i nie mogą oni przed nim uciec.
Motyw władzy
Innym ważnym motywem jest władza, To właśnie przez nią walczą ze sobą bracia Antygony i to ona sprawia, że Kreon podejmuje tak okrutne decyzje. Chce on bowiem za wszelką cenę umocnić swoją pozycję, by nie stracić tronu. Władza jest więc obiektem pożądania wielu bohaterów. Okazuje się jednak, że nawet władca musi być posłuszny wobec bogów, co ostatecznie rozumie Kreon.
Motyw buntu
Motyw buntu w tragedii Sofoklesa pojawia się dzięki postaci Antygony. Nie zgadza się ona z prawem Kreona i jego decyzją, by nie chować Polinika, Antygona chce być wierną prawom boskim. Dlatego buntuje się wobec ludzkiej władzy i chowa brata. Nie powstrzymują jej przed tym nawet konsekwencje tego buntu, których jest świadoma. Bunt jest sposobem Antygony na posłuszeństwo wobec bogów i okazanie zmarłemu bratu miłości.