„Charlie i fabryka czekolady” to powieść dla dzieci i młodzieży autorstwa Roalda Dahla z roku 1964. Opowiada ona o przygodach tytułowego Charliego i czwórki innych dzieci w fabryce czekolady, która należała do Willy’ego Wonki. W dziele tym pojawia się wiele motywów literackich.
Motyw dzieci
Bohaterami całego utworu są przede wszystkim dzieci, dlatego też najważniejszy jest ten motyw, który wiąże się z nimi. Dzieci w dziele są bardzo różnorodne, ale w większości okazują się być niegrzeczne. Augustus, Veruca, Violet i Mike zachowują się nieodpowiednio, nie myślą o nikim poza sobą i za wszelką cenę próbują dostać to, co chcą. Są niecierpliwe, rozpuszczone i trudno je polubić. Jedynym wyjątkiem jest główny bohater, czyli Charlie Bucket. Jest on grzeczny i empatyczny, szanuje rodziców i przestrzega zasad w czasie wyprawy po fabryce czekolady. Cała powieść opiera się na dziecięcej perspektywie i ukazuje magiczny świat widziany oczami dziecka.
Motyw wygranej
W powieści dzieci poszukują Złotego Talonu, dzięki któremu będą mogły udać się na wycieczkę do fabryki. Jest ich zaledwie pięć i każdy chce go znaleźć. Dzieci próbują go zdobyć na wiele różnych sposobów, na przykład ojciec Veruki kupuje tysiące czekolad i zmusza pracowników do szukania biletu. Charlie z kolei zdobywa go dzięki czekoladzie kupionej za znalezione przypadkiem pieniądze. Charlie wygrywa też całość wyprawy, ponieważ to właśnie jemu Willy Wonka przekazuje swoją fabrykę.
Motyw podróży
Odwiedziny w fabryce stają się dla bohaterów wyprawą do zupełnie nieznanego im świata. Pojawia się zatem motyw podróży. Ich przewodnikiem jest Willy Wonka, który oprowadza gości po ogromnych halach. Na nieuważnych podróżników czekają jednak liczne niebezpieczeństwa, dlatego też konieczne jest przestrzeganie zasad panujących w danym miejscu. W czasie podróży dzieci widzą niezwykłe wynalazki i spotykają nieznany im wcześniej lud Umpa-Lumpów. Podobnie jak inne podróże ta także daje im możliwość wejrzenia w głąb siebie i zweryfikowania swoich wad oraz niewłaściwego zachowania. Wyprawa dla Charliego okazuje się być dopiero początkiem kolejnych wyzwań, jakie czekają go wraz z przyjęciem na siebie odpowiedzialności związanej z prowadzeniem fabryki czekolady.
Motyw wychowania
W dziele pojawia się też motyw wychowania związany przede wszystkim z dziećmi. Opisani w powieści najmłodsi są w większości źle wychowani – są rozpuszczeni, kapryśni i egoistyczni, uzależnieni od różnych rzeczy, takich jak telewizja czy guma do żucia. Wszystkie dzieci, które zachowują się w fabryce nieodpowiednio, zostają za swoje zachowanie bardzo surowo ukarane. Jedynie Charlie Bucket zostaje nagrodzony, ponieważ on zachowuje się właściwie – słucha dorosłych, nie łamie ustalonych przez nich zasad, jest wrażliwy i empatyczny. Autor w ten sposób pokazuje, czego oczekiwało się swego czasu od dzieci i jak powinny być one wychowywane.
Motyw czekolady
Istotny jest także motyw czekolady. To ona staje się motorem napędowym wszystkich wydarzeń, jakie pojawiają się w książce. To ulubiony przysmak głównego bohatera i na koniec staje się on właścicielem jego fabryki.
Motyw fantastyki
W dziele pojawia się także motyw fantastyki, związany z wieloma przedstawionymi w nim elementami. Jest to na przykład plemię Umpa-Lumpów, niezwykłe wynalazki Willy’ego Wonki oraz wydarzenia takie jak zmiana koloru skóry Violet czy rozmiaru Mike’a w czasie ich pobytu w fabryce czekolady Wonki.